Λαϊκή ιστορία του Καναδά

A people's history of Canada

By: 

Jesse McLaren

June 29, 2017

Φέτος οι Φιλελεύθεροι θα ξοδέψουν 150 δις δολάρια για τον εορτασμό των 150 χρόνων του Καναδά. Ο εορτασμός θα έχει τεράστια αίγλη, αλλά για αντιφατικούς λόγους.

Στις δημοσκοπήσεις οι άνθρωποι με Καναδέζικη  ταυτότητα κατατάσσουν τον καναδικό Χάρτη Δικαιωμάτων και Ελευθεριών ως το μεγαλύτερης σημασίας εθνικό σύμβολο πάνω από τη σημαία, τον εθνικό ύμνο και την Καναδική Βασιλική Έφιππη Αστυνομία (RCMP). Οι πιο σημαντικές αξίες ήταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ισότητα των φύλων και η πλειοψηφία πιστεύει ότι πρέπει η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να μπει πάνω απ' την ανάπτυξη.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα δύο τρίτα των ανθρώπων έχουν έναν "ισχυρό συναισθηματικό δεσμό" με τον Καναδά, παρότι λιγότεροι από τους μισούς νέους και μόλις το ένα τρίτο των κατοίκων του Κεμπέκ. Τα επίπεδα υπερηφάνειας φτάνουν στα ύψη για την ιστορία του Καναδά, για τις Καναδικές ένοπλες δυνάμεις και για το σύστημα υγείας. Αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίσης ότι η υπερηφάνεια περισσεύει και η γνώση υπολείπεται, καθώς μόλις το 44% γνώριζε ότι φέτος είναι η 150η επέτειος, ενώ μόλις το 11% ήξερε τους πρώτους του εθνικού ύμνου. Όπως λένε οι δημοσκόποι: "Αυτό που μας λένε είναι, 'Νιώθουμε περήφανοι για τον τόπο μας... αλλά δεν σκοτιζόμαστε κιόλας για τις λεπτομέρειες'". 

Εκεί ακριβώς βασίζεται ο πατριωτισμός: ένα ανακάτωμα από μύθους και μισές αλήθειες, όπου οι λεπτομέρειες δεν έχουν και τόση σημασία. Ο μύθος λέει ότι ο Καναδάς δεν ήταν μια αποικιοκρατική δουλεμπορική χώρα ευγενικών Μπάτσων (Mounties) και ειρηνοποιών.

Υπάρχουν επίσης μια σειρά άλλες μισές αλήθειες: ότι ο Καναδάς είναι δίγλωσσος, πολυπολιτισμικός, παρέχει δωρεάν υγεία για όλους, σέβεται τα δικαιώματα και τις ελευθερίες, προστατεύει το περιβάλλον.

Ειδικά στους φιλελεύθερους αρέσει να αυτοσυστήνονται ως οι πάροχοι/προστάτες των δικαιωμάτων ενώ πολλοί προοδευτικοί άνθρωποι στρέφουν τις ελπίδες τους στο Νέο Δημοκρατικό Κόμμα (NDP). Τα δικαιώματα, στο βαθμό που υπάρχουν, δεν παραχωρήθηκαν από τα πάνω, αλλά κερδήθηκαν από τα κάτω, και χρειάζεται να τα υπερασπιζόμαστε και να τα διευρύνουμε.

Αντί για μια αντιφατική ιστορία από τα πάνω, χρειάζεται να δούμε την ιστορία από τα κάτω, να εκθέσουμε τους μύθους του καναδικού κράτους, αλλά και να γιορτάσουμε την αντίσταση σ' αυτό, που θα χρειαστεί να αξιοποιήσουμε την κληρονομιά της. Αυτό το άρθρο εστιάζει σε πέντε ισχυρισμούς για τον Καναδά που διαδίδουν μύθους και μισές αλήθειες για την καταγωγή, τον ειρηνοποιό ρόλο, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες και την προστασία του περιβάλλοντος. Επειδή ο Καναδάς χτίστηκε πάνω στη γη των Αυτόχθονων Λαών, αυτή η ιστορία από τα κάτω θα βασιστεί στα λόγια ενός Αυτόχθονα πανεπιστημιακού και ακτιβιστή, του Χάουαρντ Άνταμς -μια βασική πηγή για μάθει κανείς για τη λαϊκή ιστορία του Καναδά.

Καταγωγή 

Ο μύθος λέει ότι ο Καναδάς ξεκίνησε εντελώς διαφορετικά από τις ΗΠΑ. Όπως είπε ο Τρυντώ, ο Καναδάς "δεν έχει τις αποσκευές που έχουν τόσες άλλες Δυτικές χώρες, ούτε το αποικιοκρατικό παρελθόν 'κάποιων πλευρών' του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού". 

Ο Χάουαρντ Άνταμς διαφωνεί: "Μετά την εισβολή και το ολοκαύτωμα, υπάρχει ένα πλήθος αλλεπάλληλων γενοκτονιών πριν οι ιθαγενείς λαοί εξολοθρευθούν ή φυλακιστούν. Όλοι οι ιθαγενείς λαοί των αποικιών υπέφεραν την ίδια μοίρα: ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Αφρική. Οι Ινδιάνοι και οι Μετί του Καναδά δεν διαφέρουν σε τίποτα. Ο Καναδάς ενδεχομένως είχε καλύτερες δημόσιες σχέσεις από τις άλλες αποικίες. Γι' αυτό η ιστορία του Καναδά περιέχει τις μεγαλύτερες διαστρεβλώσεις και τα μεγαλύτερα ψέματα σε σχέση με τις ιστορίες των άλλων ιμπεριαλιστικών εθνών". 

Μέσα σ' αυτά τα ψέματα είναι και ο μύθος ότι υπήρξε απλά 'δίκαιο εμπόριο' αντί για αποικιοκρατία, και ότι δεν υπήρχε δουλεία. Όπως εξηγεί ο Άνταμς, "Η Ινδιάνικη κοινοκτητική κοινωνία μετατράπηκε σε μια οικονομική τάξη χειρωνάκτων από τις Ευρωπαϊκές γουνεμπορικές εταιρίες, και ιδιαίτερα της Hudson’s Bay Company... Ο όρος 'γουνεμπόριο' είναι παραπλανητικός γιατί τα πρώτα χρόνια της κατοχής, οι Ευρωπαίοι στην πραγματικότητα δεν έκαναν εμπόριο με τους Ινδιάνους... οι Γάλλοι λεηλατούσε και έκαναν επιδρομές, υποχρεώνοντας τους Ινδιάνους να 'συνεισφέρουν' κάποιες γούνες. Καθώς άνθιζε το γουνεμπόριο, άνθιζε και η σκλαβιά των Ινδιάνων".

Αν γυρίζονταν μια ταινία για την πρώιμη Καναδική ιστορία θα έπρεπε να λέγεται 200 χρόνια σκλαβιάς: από το 17ο ως το 19ο αιώνα ο Καναδάς σκλάβωσε τους Μαύρους/Αυτόχθονες λαούς. Όπως λέει ο Ντέσμοντ Κόουλ, συνδέοντας τη δουλεία του παρελθόντος με τους σημερινούς ελέγχους ταυτότητας "Η ιστορία των Μαύρων σε αυτή τη γη - από την υποδούλωση μέχρι σήμερα - είναι ότι οι Μαύροι παρακολουθούνται. Αυτός είναι ο καναδικός τρόπος: μπορείς να έχεις Μαύρους ανθρώπους, αλλά πρέπει να τους έχεις υπό επιτήρηση. "

Αλλά υπήρχε επίσης αντίσταση: δούλοι έφευγαν από την αιχμαλωσία ή έκαιγαν τα σπίτια των κατόχων. Οι υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας την εγκαλούσαν νομικά και υποστήριζαν του δούλους που δραπέτευαν από τις ΗΠΑ.

Υπάρχει επίσης ο μύθος της ειρηνικής διγλωσσίας, αλλά ο Καναδάς έχει μακρά ιστορία καταπίεσης της γλώσσας του Κεμπέκ με τις βρετανικές τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο. Από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα, ο Καναδάς κρατούσε το Κεμπέκ σε ημιφεουδαρχική κατάσταση μέσω μιας συμμαχίας μεταξύ αφεντικών της Αγγλίας και συντηρητικής Καθολικής Εκκλησίας - χρησιμοποιώντας εργαζόμενους του Κεμπέκ σαν δεξαμενή φτηνής εργασίας.

Στα τέλη του 18ου αιώνα δημιουργήθηκε ένα νέο βιομηχανικό σύστημα. Όπως εξηγεί ο Άνταμς: "Η σύγκρουση μεταξύ δύο διαφορετικών οικονομικών συστημάτων - του παλιού οικονομικού συστήματος που εκπροσωπείται από την εταιρεία Hudson's Bay και του νέου βιομηχανικού συστήματος. Αυτή η νέα κυρίαρχη τάξη βρετανών χρηματιστών και καναδών βιομηχάνων εδραίωσε τη θέση της στον Ανατολικό Καναδά και τώρα επεκτείνει την αυτοκρατορία της προς τα δυτικά σ' όλη την πεδιάδα. Ήθελαν όχι μόνο τη γη και τους πόρους του Βορειοδυτικού Καναδά, αλλά και μια καπιταλιστική τάξη που θα εδραιώνονταν και θα επέκτεινε τις οικονομικές της επιχειρήσεις, επομένως ήταν φυσικό να συναντήσουν την αντίσταση της παλιάς τάξης της εταιρείας Hudson's Bay.

Η νέα βιομηχανική τάξη κέρδισε, δημιουργώντας την επικράτεια του Καναδά την 1η Ιουλίου 1867 - αλλά κράτησε τη βρετανική αποικιακή σημαία για έναν ακόμα αιώνα. Αυτό είναι που γιορτάζουμε την Ημέρα του Καναδά: το θρίαμβο των βιομηχάνων πάνω στους εμπόρους γούνας για το ποιος θα ελέγχει τα ιθαγενή εδάφη.

Όπως αναγνώρισε ο Μακντόναλντ όταν αγόρασε τη γη του Ρούπερτ από τη Hudson's Bay: "Όλοι αυτοί οι φτωχοί άνθρωποι γνωρίζουνε τώρα ότι ο Καναδάς αγόρασε αυτή τη χώρα από τη Hudson's Bay και ότι παραδίνεται σαν ένα κοπάδι πρόβατα".

Ως "πατέρας της Συνομοσπονδίας", ο Τζον Μακντόναλντ συμβόλιζε το αποικιακό κράτος: επιτέθηκε στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, έβγαλε εκτός νόμου τα πότλατς, εκτέλεσε τους ηγέτες των ιθαγενών και χρησιμοποίησε τις αστυνομικές δυνάμεις και τη λιμοκτονία για να αναγκάσει τους ιθαγενείς να μπουν στα "καταλύματα". Χρησιμοποίησε επίσης τη δουλειά των μεταναστών για να φτιάξει σιδηροδρόμους ενώ καθιέρωσε ένα ρατσιστικό κεφαλικό φόρο και επέβαλε το Βρετανικό νόμο που ποινικοποιούσε την έκτρωση και την ομοφυλοφιλία. 

Σε αντίθεση με το μύθο του φιλικού μπάτσου η Βασιλική Καναδική Έφιππη Αστυνομία αναδύθηκε ως εκπρόσωπος της αποικιοκρατικής κρατικής μηχανής. Όπως εξηγεί ο Άνταμς, "Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι η Έφιππη Αστυνομία εγκαταστάθηκε με την ανάπτυξη των Ινδιάνικων καταλυμάτων που εξασφάλιζαν την 'επιτυχία' των διαπραγματεύσεων με τους Ινδιάνους και 'βοηθούσαν' στη μεταγκατάσταση των Ινδιάνων και των μιγάδων στα καταλύματα και στις αποικίες... Οι Ινδιάνοι που είχαν ζήσει στην περιοχή για χιλιάδες χρόνια χωρίς αστυνομία, δεν έβλεπαν κανένα λόγο για την εγκατάσταση δυνάμεων στα Βορειοδυτικά, εφόσον μάλιστα δεν υπήρχε κανένα σοβαρό ζήτημα 'αταξίας' ή 'ανομίας' στη χώρα... Οι μπάτσοι δεν ήταν πρέσβεις καλής θέλησης ούτε ένστολοι προστάτες των Ινδιάνων: ήταν ο στρατός κατοχής των αποικιοκρατών, οι καταπιεστές των Ινδιάνων και των Μετί".

Δεν υπήρχε 'ανομία', αλλά οργανωμένη αντίσταση. Η διαμάχη ανάμεσα στους εμπόρους γούνας και τους βιομηχάνους, έδωσε χώρο σε Ιθαγενείς και αποίκους να αντισταθούν στο επεκτεινόμενο Καναδικό κράτος, που ξέσπασε το 1869 και ξανά το 1885.

Αυτό το ξέσπασμα ονομάστηκε Εξέγερση του Ριελ, αλλά όπως εξηγεί ο Άνταμς "Ο όρος Εξέγερση του Ριελ για τις εχθροπραξίες του 1885 είναι όχι απλά παραπλανητικός γιατί υπαινίσσεται ότι ο Λούι Ριελ ήταν ο μόνος υπεύθυνος γι' αυτές. Ο πόλεμος του 1885 ήταν η κλιμάκωση του πολύπλευρου αγώνα που είχε ξεκινήσει από δύο δεκαετίες ανάμεσα στους ανθρώπους των Βορειοδυτικών και τα αφεντικά της βιομηχανία της Οττάβας. Στις Δυτικές διαδηλώσεις συμμετείχαν οι ντόπιοι έμποροι, αγρότες, άποικοι, εργάτες, Ινδιάνοι και Μετί και τα αιτήματά τους επικεντρώνονταν αναγκαστικά γύρω από την ανάγκη για μια υπεύθυνη κυβέρνηση που να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις".

Την ίδια στιγμή ο Μακντόναλντ βρέθηκε αντιμέτωπος μ' ένα ανερχόμενο εργατικό κίνημα,  με την απεργία του Τορόντο το 1872 και με το κίνημα για το εννιάωρο.

Συνεπώς δεν υπάρχει τίποτα το προοδευτικό όσον αφορά την ίδρυση του Καναδικού κράτους, αλλά μπορούμε να γιορτάζουμε την αντίσταση στην αποικιοκρατία, τη δουλεία και τον καπιταλισμό.