Ροκ και Επανάσταση

Κριτική του βιβλίου Ηχο-Σύστημα: Η Πολιτική Δύναμη της Μουσικής του Ντέιβ Ράνταλ 

Kevin McCaighy, International Socialism Journal,  Issue: 155

Η αλληλοσυσχέτιση της μουσικής με την πολιτική και η αλληλοδιείσδυσή τους, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς συγγραφείς, από επαναστάτες όπως ο Λέον Τρότσκι, που έγραψε ότι "η καλλιτεχνική δημιουργία, από την ίδια τη φύση της, έρχεται σε δεύτερο χρόνο σε σχέση με τις άλλες λειτουργίες του ανθρώπινου πνεύματος", μέχρι και σύγχρονους ιστορικούς όπως ο Άλεξ Ρος. Η τελευταία συμβολή σ' αυτό το πεδίο έρευνας είναι αυτό το βιβλίο του μουσικού Ντέιβ Ρένταλ, ενός κιθαρίστα και παραγωγού με πείρα πάνω από δύο δεκαετιών και επιτυχίες στη μουσική βιομηχανία, πιο γνωστού μέσω του Βρετανικού σχήματος χορευτικής μουσικής Faithless. Ο Ράνταλ ξεδιπλώνει στο χαρτί τις εμπειρίες του από τη μουσική βιομηχανία κρατώντας μια αψεγάδιαστη ματιά στις λεπτομέρειες και μία άτεγκτη στάση απέναντι στις αντιφάσεις της μουσικής με σκοπό το κέρδος. Απ' αυτή την άποψη το Ηχο-Σύστημα έχει πολλά κοινά με την πληθώρα των πρόσφατων αυτοβιογραφιών μουσικών όπως το Κορίτσι σε μπάντα της Κιμ Γκόρντον από τους Sonic Youth ή το Η πείνα με κάνει μοντέρνο κορίτσι της Κάρι Μπράουνστεϊν από τις Sleater Kinney, που περιγράφουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μπάντες που μέσα από τη δουλειά τους αναδεικνύονται από την undergroud  σκηνή στις παρυφές της mainstream δημοφιλίας.

Αλλά ο υπότιτλος του βιβλίου του Ράνταλ -Η Πολιτική Δύναμη της Μουσικής- υπογραμμίζει την πολιτική και διεκδικητική φύση της ίδιας της μουσικής. Ο Ράνταλ μιξάρει αριστοτεχνικά αυτοβιογραφικά στοιχεία και θεωρητική κουβέντα, αντλώντας από μια μεγάλη ποικιλία πηγών, από τον Τεοντόρ Αντόρνο ως τον Τζέρρυ Ντάμμερς των Specials. Είναι το μόνο βιβλίο για την ποπ μουσική, απ' όσο γνωρίζω τουλάχιστον, που είναι αφιερωμένο στον Αντόνιο Γκράμσι. Ο Ράνταλ επιδεικνύει ένα εξαιρετικό επίπεδο κριτικής αφοσίωσης με τη γεμάτη αυτοπεποίθηση διαχείριση ενός από τα πρώτα κεφάλαια με τίτλο: "Κουλτούρα". Εμβαθύνοντας στη συζήτηση περί "υψηλής" και "ευτελούς" τέχνης, δίνει λεπτομέρειες για την απόρριψη της λαϊκής κουλτούρας από τη Σχολή της Φρανκφούρτης, για τη δημοτικότητα των Beatles στην ΕΣΣΔ, για το χρηματοδοτούμενο από τη CIA Κογκρέσο για την Πολιτιστική Ελευθερία (CCF) και τη νοηματική μεταφορά που μπορούν να πάρουν ορισμένα τραγούδια: η συμμετοχή της Πορτογαλίας στο διαγωνισμό της Eurovision του 1974 έγινε ο ύμνος της πορτογαλικής "Επανάστασης των Γαρυφάλλων". Παρότι κατέλαβε την τελευταία θέση στο διαγωνισμό, επιλέχθηκε από τον ίδιο λαό της Πορτογαλίας σαν σύμβολο του επαναστατικού ξεσπάσματος ενάντια στο Μαρσέλο Καετάνο (διάδοχο του Σαλαζάρ). Αντίστροφα, το αθώο “My Boy Lollipop”("Αγόρι-Γλειφιτζούρι μου") της Millie Small έγινε τρομοκρατικό όπλο στα χέρια του δικτάτορα της Ουγκάντας Ιντί Αμίν. Αν όχι τίποτα άλλο, οφείλω ένα ευχαριστώ στον Ντέιβ Ράνταλ που με εισήγαγε σ' ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο, το Stockhausen Serves Imperialism, του Άγγλου αβανγκάρντ συνθέτη και μαοϊκού Κορνίλιους Κάρντιου. Το βαρύ θεωρητικό του πλαίσιο το κάνει μια μάλλον βλοσυρή αναγνωστική εμπειρία, σε αντίθεση με το απαλό ύφος του Ράνταλ.

Τα κεντρικά κεφάλαια του βιβλίου αναφέρονται σε κάποιες πιο οικείες φυσιογνωμίες της μουσικής διαμαρτυρίας, όπως ο Νιγηριανός πρωτοπόρος αγκιτάτορας Φελά Κουτί και ο Χιλιανός folk τραγουδιστής Βίκτορ Χάρα, που τα τραγούδια του έγιναν το soundtrack του κινήματος που έφερε το Σαλβαδόρ Αλιέντε στην εξουσία. Ο ίδιος ο Χάρα δολοφονήθηκε βάναυσα κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος του Αουγούστο Πινοσέτ το 1973. Αυτές οι αναφορές τοποθετούν το βιβλίο στο είδος των μουσικοπολιτικών βιβλίων, όπως οι 33 επαναστάσεις το δευτερόλεπτο του Ντόριαν Λίνσκεϊ. Ο Ράνταλ αφήνει έξυπνα αυτές τις μεγάλες φυσιογνωμίες και τα επιτεύγματά τους να μιλήσουν για τον εαυτό τους. Στο κεφάλαιο "Σύντομη ιστορία του νεοφιλελευθερισμού", ο Ράνταλ συνδέει τη νεοφιλελεύθερη επίθεση με τα διάφορα κατασταλτικά μέτρα της δεξιάς απέναντι στις συλλογικές μουσικές εμπειρίες, όπως η βρετανική νομοθετική Πράξη περί Ποινικού Δικαίου και Δημοσίας Τάξης του 1994, που σκόπευε να βγάλει εκτός νόμου τις συγκεντρώσεις άνω των 100 ατόμων και τη μουσική που περιγράφονταν ως "απολύτως ή κατά κύριο λόγο χαρακτηριζόμενη από την εκπομπή διαδοχικών και επαναλαμβανόμενων ήχων". Στην ένθερμη υπεράσπισή του της rave κουλτούρας και της χορευτικής μουσικής, δίνει την απαιτούμενη βάση στους τρόπους που ο καπιταλισμός καταστρέψει τη συλλογική ψυχαγωγία:

Η μουσική και τα μουσικά γεγονότα προσφέρουν μια παρηγοριά κι ένα μετριασμό των αισθημάτων της αλλοτρίωσης που μοιραζόμαστε. Με την εξάπλωση και τον αντίκτυπο του νεοφιλελευθερισμού αποκτά περισσότερη σημασία για όλο και μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Η ηλεκτρονική χορευτική μουσική έχει τώρα ένα παγκόσμιο ακροατήριο εκατομμυρίων και τα φεστιβάλ φυτρώνουν παντού σαν μανιτάρια ακριβώς επειδή προσφέρουν μια ανάπαυλα -όσο πρόσκαιρη και εμπορευματοποιημένη κι αν είναι- από τα αισθήματα της ατομικοποίησης, της απομόνωσης και της ανίας.

Διαβάστε όλη τη βιβλιοκριτική στη σελίδα του τριμηνιαίου Βρετανικού περιοδικού σοσιαλιστικής θεωρίας International Socialism Journal.