Η Γαλλο-Σοβιετική Συμμαχία και το Παγκόσμιο Προλεταριάτο

Hal Draper

The Franco-Soviet Alliance and the World Proletariat

From Socialist Appeal [Chicago], Volume 2 No. 1 October 1935, pp.6-7.

(October 1935)

Είναι ήδη πασίγνωστο ότι με την υπογραφή της Γαλλο-Σοβιετικής Ειρήνης η Κομιντέρν και τα τμήματά της έχουν πάρει ανοιχτά τη θέση της υποστήριξης ενός πολέμου μιας ιμπεριαλιστικής κυβέρνησης, όπου αυτή η κυβέρνηση θα μάχεται από την ίδια πλευρά με τη Σοβιετική Ένωση, δηλαδή ενάντια στη Γερμανία του Χίτλερ ή την Ιαπωνία.

Καθόσον αυτή η συμπαράταξη παραμένει, δεν θα επιχειρήσουν να ανατρέψουν την [τη γαλλική] ιμπεριαλιστική κυβέρνηση με επανάσταση. Με τα λόγια του εκδότη της Daily Worker:

"Με την έναρξη του πολέμου και εφόσον η Γαλλία μάχεται πραγματικά στο πλευρό της Σοβιετικής Ένωσης, δεν πρόκειται να καλέσουμε για την ήττα της χώρας που μας συνδράμει". (Hathaway, Daily Worker, 6 Ιούνη 1935).

Είναι επίσης πασίγνωστο ότι η εξήγηση της Κ.Δ. έχει ως εξής: Το Γαλλο-Σοβιετικό Σύμφωνο είναι δύναμη ειρήνης. Ο,τιδήποτε καθυστερεί τον επερχόμενο πόλεμο (που πρέπει παρόλα αυτά να παραδεχτούμε πως είναι αναπόφευκτος κάτω απ' τον καπιταλισμό) είναι προς το συμφέρον της Σοβιετικής Ένωσης, και εκ των πραγμάτων, του Παγκόσμιου Προλεταριάτου. Το Γαλλο-Σοβιετικό Σύμφωνο πρέπει ως εκ τούτου να υποστηριχτεί από τους Γάλλους εργάτες. Φυσικά αυτό σημαίνει ότι όταν έρθει ο πόλεμος θα πρέπει να υποστηρίξουν και τον πόλεμο. Αλλά παρότι μπορεί να είναι αλήθεια ότι η Γαλλική κυβέρνηση θα πολεμήσει τους Γερμανούς για τα δικά της ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, παραμένει ότι το υποπροϊόν αυτής της δράσης (της υπεράσπισης της ΕΣΣΔ) είναι αντικειμενικά επιθυμητό και ευεργετικό για την εργατική τάξη, και γι' αυτό το λόγο υποστηρίζουμε τον πόλεμο.

Η Socialist Appeal και η Socialist Call έχουν ήδη καταδείξει ότι αυτή η "δικαιολογία" με αυτή των σοσιαλπατριωτών του 1914. Αρκεί κανείς να επικαλεστεί το Σερβικό ζήτημα στον Παγκόσμιο Πόλεμο: Η Σερβία ήταν ένα από τα εθνικά κράτη της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, που πάλευε έναν εθνικό-επαναστατικό αγώνα ενάντια στην Αυστρία. Όλοι γνωρίζουν ότι είναι καθήκον των επαναστατών να υποστηρίζουν τόσο τους εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους, όσο και τους προλεταριακούς αγώνες. Και η Ρωσία μπήκε τότε στον πόλεμο για να υποστηρίξει του Σλαβικούς λαούς στην πάλη για την απελευθέρωση. Παρότι ο πραγματικός λόγος ήταν τα ίδια τα ιμπεριαλιστικά της συμφέροντα, η Ρωσία αντικειμενικά εργάστηκε για την απελευθέρωση της Σερβίας. Έκανε άραγε λάθος ο Λένιν που εργάστηκε για την ήττα της Ρωσίας;

Άρα σήμερα: ο πόλεμος της Γαλλίας με τη Γερμανία μπορεί αντικειμενικά να βοηθάει την ΕΣΣΔ, αλλά σε ό,τι αφορά τη Γαλλική εργατική τάξη, η κυβέρνησή της διεξάγει έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, και δεν μπορεί να τον υποστηρίξει. Κι επειδή το Γαλλο-Σοβιετικό σύμφωνο συνεπάγεται υποστήριξη της Γαλλίας στον πόλεμο ενάντια στη Γερμανία, δεν μπορούν ούτε αυτό να το υποστηρίξουν, ακόμη κι αν από την άλλη εξυπηρετεί την Σοβιετική Ένωση.

Αυτή είναι θεμελιώδης κριτική. Αλλά πέρα από το βασικό σκεπτικό: - ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΤΙ ΤΟ ΓΑΛΛΟ-ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ;

1. Η Γαλλο-Σοβιετική στρατιωτική συμμαχία ΔΕΝ είναι για την ειρήνη, όπως ισχυρίζονται οι Κομμουνιστές. (Οι Κομμουνιστές, στην πραγματικότητα, ισχυρίζονται κάτι ακόμα παραπάνω. Μας βεβαιώνουν παραδόξως ότι το Σύμφωνο εγγυάται την ειρήνη! (Βλ. Duclos στη L'Humanité, κεντρικό όργανο του Γαλλικού ΚΚ, 21 Ιουνίου 1935).

Αλλά όταν η Γαλλία και η ΕΣΣΔ αναγέλλουν τη συμμαχία τους ενάντια στη Γερμανική επιθετικότητα, η κατάσταση δεν διευκολύνεται αλλά σκληρύνεται. Η Γερμανία δεν παύει να ωθείται προς τον πόλεμο από τις διεθνείς φασιστικές δυνάμεις του καπιταλισμού, αλλά εξωθείται σε ακόμα μεγαλύτερους εξοπλισμούς και στρατιωτικοποίηση. Αντιδρώντας στη συμμαχία, αντι-συμμαχίες αποκρυσταλλώνονται. Απ' την υπογραφή του Συμφώνου η Αγγλία σπρώχτηκε πιο κοντά στη Γερμανία (βλ. αεροπορική συμφωνία) και καταγράφηκε μια απότομη στροφή της Ιαπωνικής κοινής γνώμης προς τη Γερμανία. Τίποτα δεν ειρηνοποιήθηκε. Οι γραμμές του πολέμου απλά τραβήχτηκαν πιο καθαρά. Όλοι οι υπάρχοντες ανταγωνισμοί ανέβηκαν ένα σκαλί. Όταν ο πόλεμος ξεσπάσει θα είναι πιο μεγάλος και τρανός.

Αυτή η διαδικασία δεν είναι τίποτε καινούριο. Οι Ρίζες του Παγκόσμιου Πόλεμου (1928) του Fay το εντοπίζουν με κάθε λεπτομέρεια. Οι Κομμουνιστές επισημαίνουν τον αμυντικό χαρακτήρα της Γαλλο-Σοβιετικής Συμμαχίας σαν αυτό που τη διακρίνει από τις άλλες προπολεμικές τέτοιες. Αυτό δεν έχει κανένα νόημα πέρα από το να καθαρίσει τη Σοβιετική Ένωση από κάθε υποψία επιθετικότητας ή ιμπεριαλιστικών σχεδίων, αν χρειαστεί. Το Σύμφωνο δεν είναι λιγότερο κομμάτι της συστράτευσης Δυνάμεων για τον επόμενο πόλεμο.

Αλλά ακόμα σπουδαιότερο είναι το γεγονός ότι το Γαλλο-Σοβιετικό Σύμφωνο αφαιρεί το μεγαλύτερο εμπόδιο απέναντι στην πρόκληση του πολέμου: το φόβο των πολεμοκάπηλων ότι η κήρυξη του πολέμου θα απελευθερώσει τις επαναστατικές δυνάμεις ή, τουλάχιστον, θα σημάνει εσωτερικές διαμάχες. Από το 1909 ακόμη, ο Κάουτσκι έδινε τη δική του ερμηνεία γιατί ο πόλεμος που ζυμωνότανε δεν είχε ακόμα ξεσπάσει.

"Πολύ καιρό πριν αυτή η κατάσταση θα οδηγούσε σε πόλεμο... αν δεν υπήρχε το γεγονός ότι αυτή η επιλογή θα έφερνε την επανάσταση που στέκει πίσω απ' τον πόλεμο -σε πολύ πιο κοντινή απόσταση απ' ότι πίσω από μια ένοπλη ειρήνη. Είναι η ανερχόμενη δύναμη του προλεταριάτου που για τρεις δεκαετίες έχει αποτρέψει κάθε Ευρωπαϊκό πόλεμο, και που κάνει τις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να τρέμουν μπροστά στο ενδεχόμενο ενός πολέμου. Αλλά οι δυνάμεις μάς οδηγούν σε μια κατάσταση που τα όπλα θα βγουν αυτόματα". (Ο Δρόμος για την Εξουσία, σελ. 111-12)

Και, πράγματι, τα απομνημονεύματα των Γερμανών πολιτικών δείχνουν ότι η αγωνία τους πριν το πόλεμο δεν ήταν να δουν αν η Σοσιαλδημοκράτες ήταν υπέρ της ειρήνης, αλλά να σιγουρευτούν για το τι θα κάνουν όταν ο πόλεμος κηρυχθεί.

Το Γαλλο-Σοβιετικό Σύμφωνο σημαίνει ότι η απειλή των εσωτερικών ταραχών -το κύριο εμπόδιο απέναντι στον πόλεμο- αίρεται (σε ό,τι αφορά τους Κομμουνιστές). Η τόλμη και η προκλητικότητα των Γάλλων ιμπεριαλιστών εξαρτώνται τότε από τη δύναμη του εχθρού τους εκτός, και όχι εντός.

Και είναι αυτό το Σύμφωνο που χαιρετίζεται σαν ένα βήμα μπροστά -τάχαμου "εγγύηση"- για την ειρήνη!

2. Ας εξετάσουμε όμως όλες τις πιθανότητες. Ας υποθέσουμε ότι το Σύμφωνο όντως καθυστέρησε τον πόλεμο (δεν αξίζει εδώ να αντικρούσουμε την άποψη ότι εγγυάται το τέλος του πολέμου). Οι Κομμουνιστές επιχειρηματολογούν ότι ακόμα κι αν το Σύμφωνο σημαίνει μια ανάσα ενός μόνο μήνα, ενός χρόνου, δυο χρόνων, αξίζει να υποστηριχθεί. Γιατί τότε η Σοβιετική Ένωση θα έχει τόσο περισσότερο χρόνο να ενισχυθεί. Σίγουρα, αν αυτό ήταν το μόνο αποτέλεσμα του Συμφώνου, δεν θα υπήρχε κανένα περιθώριο για κριτική. Αλλά το να θυσιάζεις την ευκαιρία για προλεταριακή επανάσταση που προσφέρει ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος για χάρη ενός μήνα, ενός χρόνου ή μιας δεκαετίας του Δεύτερου Πεντάχρονου Πλάνου είναι μάλλον ένα κακό παζάρεμα.

Το ερώτημα τίθεται ευθέως: Τι έχει μεγαλύτερη αξία για την ΕΣΣΔ -μια ανάσα ή η ίδια η ύπαρξη της επαναστατικής απειλής πίσω από τις γραμμές των καπιταλιστικών κρατών; Σε τι θα έπρεπε να βασίζεται ένα Σοσιαλιστικό κράτος -στην εθνική αυτάρκεια ή στους επαναστάτες εργάτες του κόσμου; Μέχρι στιγμής, οι Κομμουνιστές ισχυρίζονται ότι το ένα δεν αποκλείει το άλλο, και μάλιστα αλληλοσυμπληρώνονται. Κι έτσι να ήταν, το Γαλλο-Σοβιετικό Σύμφωνο μπαίνει σφήνα ανάμεσα στα δύο και οι δυνάμεις της Κομιντέρν αναγκάζονται να επιλέξουν -το πρώτο. Η Σοβιετική Ένωση έτσι θυσιάζει το απόλυτο συμφέρον της για χάρη του προσωρινού.

Ο Λένιν προσδιόρισε τον οπορτουνισμό ως το να θυσιάζει κανείς "τα θεμελιώδη συμφέροντα των μαζών" για χάρη των προσωρινών συμφερόντων μιας μειοψηφίας των εργατών. Αυτό έκαναν οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες στις 4 Αυγούστου του 1914: ήταν αδύνατο γι' αυτούς να μπουν στον πόλεμο χωρίς να δουν την εντυπωσιακή δομή που με τόσο κόπο είχαν χτίσει μέσα στον καπιταλισμό να συντρίβεται -τους εργατικούς τους θεσμούς, τις ενώσεις, τις τράπεζες, τους συνεταιρισμούς, όλη την εργατική γραφειοκρατία... Αυτά αποτελούσαν για τους Σοσιαλδημοκράτες ένα κεκτημένο συμφέρον που έπρεπε να διαφυλάξουν με κάθε κόστος, από τη στιγμή που γι' αυτούς αντιπροσώπευε τους πυρήνες γύρω από τους οποίους η μελλοντική Σοσιαλιστική κοινωνία σταδιακά θα αναπτύσσονταν. (Γι' αυτό, όντας οπορτουνιστές, έσωσαν τη Σοσιαλιστική-τους- κοινωνία-μέσα-στον-καπιταλισμό κι αυτή η ίδια οπορτουνιστική πολιτική έκανε εφικτό για το Χίτλερ έτσι κι αλλιώς να τσακίσει το μικρόκοσμό τους, αργότερα. Πραγματικά, ο ρεφορμισμός φέρει μέσα του το σπόρο της καταστροφής του).

"Όσο περισσότερο τα πράματα αλλάζουν, τόσο παραμένουν τα ίδια", έλεγε ένας έξυπνος Γάλλος, (αρκετό καιρό πριν το Γαλλο-Σοβιετικό Σύμφωνο). Ο οπορτουνισμός μπορεί να αλλάζει μορφή, και να αυτοαποκαλείται με το φρικαλέο όνομα Κομμουνισμός, αλλά παραμένει ο ίδιος. Γιατί ιδού! η Κομμουνιστική Διεθνής έχει επίσης το κεκτημένο συμφέρον της, που λέγεται Σοβιετική Ένωση, και είναι η επόμενη πρόθυμη να θυσιάσει τα "θεμελιώδη συμφέροντα των μαζών" για τα προσωρινά, βραχυπρόθεσμα κι ως εκ τούτου ψεύτικα συμφέροντα μιας μειοψηφίας.

Σημαίνει αυτό ότι η Τρίτη Διεθνής ακολουθεί τα βήματα της Δεύτερης; Όχι. Όλοι ξέρουν πως οι Κομμουνιστές δουλεύουν με πιο γρήγορους ρυθμούς απ' ότι οι ρεφορμιστές. Η Δεύτερη Διεθνής είχε συμβούλια στη Στουτγάρδη και στη Βασιλεία στα οποία απέστειλε σαλπίσματα προς τους εργάτες του κόσμου που τους προειδοποιούσαν ενάντια στον επερχόμενο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ακόμα και οι σιχαμένοι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες δραστήρια αντιτέθηκαν στον πόλεμο μέχρι τη στιγμή της κήρυξής του. Τους πήρε μέχρι την 4η Αυγούστου για να φτάσουν στο σοσιαλπατριωτισμό και την προδοσία.

Η Κομιντέρν είναι πιο ειλικρινής. Περιφρονεί την εξαπάτηση των εργατών για τόσο μεγάλο διάστημα.