Ο Λένιν είχε φτάσει στην Πετρούπολη και μιλούσε στα εργατικά συλλαλητήρια ενάντια στον πόλεμο κι ενάντια στην προσωρινή κυβέρνηση. Εγώ το είχα μάθει αυτό από τις Αμερικάνικες εφημερίδες στο Καναδέζικο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άμχερστ. Οι ασκούμενοι Γερμανοί ναύτες άρχισαν τότε να εκδηλώνουν ζωηρό ενδιαφέρον για το πρόσωπο του Λένιν, που τ' όνομά του εμφανιζότανε για πρώτη φορά στα τηλεγραφήματα των πρακτορείων. Όλοι περίμεναν με ανυπομονησία το τέλος του πολέμου που θα τους άνοιγε τις πόρτες της φυλακής. Άκουγαν με τη μεγαλύτερη προσοχή κάθε φωνή που υψωνόταν ενάντια στον πόλεμο. Ίσαμε τη στιγμή εκείνη δεν είχανε γνωρίσει παρά μόνο το Λίμπνεχτ. Αλλά τους είχανε πει συχνά ότι ο Λίμπνεχτ είχε πουληθεί στην Αντάντ. Τώρα άρχιζαν να γνωρίζουν το Λένιν. Τους αφηγήθηκα την εποχή του Τσίμερβαλντ και του Κίνταλ. Η εμφάνιση του Λένιν έσπρωξε πολλούς προς το Λίμπνεχτ.
Στο ταξίδι μου στη Φιλανδία βρήκα τις πρώτες Ρώσικες εφημερίδες με τηλεγραφήματα την είσοδο του Τσερετέλι, του Σκόμπελεφ και των άλλων "Σοσιαλιστών" στην Προσωρινή Κυβέρνηση. Έτσι οι περιστάσεις παρουσιαζότανε με πολύ ξεκάθαρο τρόπο. Τη δεύτερη ή τρίτη μέρα της άφιξής μου στην Πετρούπολη έλαβα γνώση των θέσεων του Απρίλη που είχε βάλει ο Λένιν. Ήτανε ό,τι ακριβώς χρειαζότανε για την επανάσταση. Δε διάβασα παρά πιο ύστερα στην "Πράβδα" το άρθρο του Λένιν που είχε στείλει πιο μπροστά από την Ελβετία. "Ο Πρώτος Σταθμός της Επανάστασης". Μπορεί κανείς ακόμη και οφείλει να διαβάσει με το πιο ζωηρό ενδιαφέρον και με το πιο ζωηρό κέρδος τα πρώτα φύλλα τα τόσο συγχυσμένα της προεπαναστατικής "Πράβδα". Πάνω σ' αυτό η "Επιστολή Από Μακριά" του Λένιν αναφάνηκε μ' όλη τη συμπυκνωμένη της δύναμη. Αυτό το άρθρο, πολύ ήρεμα γραμμένο, σε ύφος θεωρητικό και επεξηγηματικό, θα μπορούσε να συγκριθεί με μια τεράστια ατσαλένια σπείρα, τυλιγμένη γερά, που έπειτα θα ξετυλιγότανε και θα φάρδαινε περιβάλλοντας στην ανάπτυξή του το περιεχόμενο της επανάστασης.
Συνεννοήθηκα με το σύντροφο Κάμενεφ για να μιλήσω με τη συντακτική επιτροπή της "Πράβδα" λίγο μετά την άφιξή μου. Η πρώτη αυτή συνάντηση έλαβε νομίζω χώρα στις 5 ή 6 του Μάη. Είπα στο Λένιν πως τίποτα δε με απομάκρυνε από τις θέσεις του του Απρίλη κι απ' όλη τη γραμμή που ακολούθησε το κόμμα μετά την επιστροφή του στη Ρωσία. Μου ετίθετο ένα δίλημμα: ή να μπω "προσωπικά" σε μια από τις οργανώσεις του κόμματος ή να προσπαθήσω να τραβήξω τους επίλεκτους "Ενωτικούς" που η οργάνωσή τους αριθμούσε ίσαμε 3.000 μέλη στην Πετρούπολη και που μ' αυτούς συνδεότανε πολλές και πολύτιμες επαναστατικές δυνάμεις. Αυτοί ήταν ο Ουρίτσκι, ο Λουνατσάρσκι, ο Γιόφε, ο Βλαδιμίροφ, ο Μανουίλσκι, o Καραχάν, ο Γιουρένιεφ, ο Πόσερν, ο Λίτκενς και άλλοι. Ο Αντόνοφ Οβσεένκο είχε κιόλας συνδεθεί την εποχή εκείνη με το κόμμα. Ο Λένιν δεν αποφαινότανε κατηγορηματικά ούτε για τη μία ούτε για την άλλη λύση. Πάνω απ' όλα εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν να προσανατολιστούμε με τρόπο πιο συγκεκριμένο μέσα στις περιστάσεις και τους ανθρώπους. Ο Λένιν δεν απέκλειε τη δυνατότητα μιας οποιασδήποτε συνεργασίας με το Μάρτοφ ή γενικά με μια μερίδα των Μενσεβίκων Διεθνιστών που είχαν έλθει τελευταία από το εξωτερικό. Ταυτόχρονα έπρεπε να δούμε πώς θα κανονιζότανε οι σχέσεις με τους "Διεθνιστές" κατά το διάστημα της συνεργασίας. Χάρη σε μια σιωπηρή σύμβαση δε ζητούσα να εκβιάσω τη φυσική ροή των πραγμάτων. Η πολιτική μας ήταν κοινή. Στα συλλαλητήρια των εργατών και στρατιωτών, από την πρώτη κιόλας μέρα του ερχομού μου, μιλούσα έτσι: "Εμείς, οι Μπολσεβίκοι και Διεθνιστές" και καθώς ο σύνδεσμος "και" δημιουργούσε ένα ανώφελο πρόσκομμα, στο λόγο, όταν επαναλάμβανα συχνά αυτές τις λέξεις, συντόμευσα σε λίγο τη διατύπωση κι έλεγα: "Εμείς, οι Μπολσεβίκοι Διεθνιστές". Έτσι, η πολιτική συγχώνευση προηγήθηκε της οργανωτικής.
Παρουσιάστηκα στη σύνταξη της "Πράβδα" δύο ή τρεις φορές στις πιο κρίσιμες στιγμές πριν τις μέρες του Ιούλη. Στις πρώτες εκείνες συναντήσεις, και πολύ παραπάνω μετά τις μέρες του Ιούλη, ο Λένιν έδινε την εντύπωση μιας έντονης συγκέντρωσης και μιας αξιοθαύμαστης αυτοκυριαρχίας κάτω απ' τη μάσκα της "πεζής" απλότητας και ηρεμίας. Αυτές τις μέρες η Κερενσκιάδα έμοιαζε παντοδύναμη. Ο Μπολσεβικισμός αντιπροσώπευε μια "μίζερη μικρή παρέα". Το ίδιο το κόμμα δεν είχε ακόμα συνείδηση της μελλούμενης δύναμής του. Αλλά ταυτόχρονα ο Λένιν, αποφασιστικά, το καθοδηγούσε προς την πραγματοποίηση των τεράστιων καθηκόντων του.
Οι λόγοι που εκφώνησε στο Πρώτο Συνέδριο των Σοβιέτ προκάλεσαν αναστάτωση κι εχθρότητα στη Μενσεβίκικη Σοσιαλεπανασταστική πλειοψηφία. Ένιωσαν συγκεχυμένα πως αυτός ο άνθρωπος σημάδευε πολύ μακριά, αλλά δεν έβλεπαν τον ίδιο το στόχο. Και οι επαναστάτες μικροαστοί αναρωτιόταν μεταξύ τους: Ποιος είναι αυτός; Τι είναι αυτός; Είναι απλά ένας τρελός; Ή ένα βλήμα της ιστορίας αγνώστου ακόμα βεληνεκούς;
Η εμφάνιση του Λένιν στο Σοβιέτ, όπου μιλούσε για την ανάγκη να συλληφθούν πενήντα καπιταλιστές, δεν ήταν ίσως μια ρητορική "επιτυχία". Ήτανε όμως εξαιρετικής σημασίας. Τα σύντομα χειροκροτήματα των Μπολσεβίκων συνόδευαν τον ομιλητή καθώς αποχωρούσε απ' την εξέδρα με την όψη ανθρώπου που δεν είχε πει όλα και κυρίως δεν τα είπε όπως ήθελε να τα πει... Εκείνη τη στιγμή μια ασυνήθιστη πνοή φύσηξε μέσα στην αίθουσα. Ήταν ένα δείγμα εκείνου που έρχονταν και που όλοι το ένιωσαν για μια στιγμή ακολουθώντας με τα σαστισμένα βλέμματά τους αυτό τον τόσο κοινό και τόσο αινιγματικό άνθρωπο.
Ποιος ήταν; Τι ήταν; Μήπως ο Πλεχάνοφ στην εφημερίδα του δεν είχε πει για τον πρώτο λόγο του Λένιν στο επαναστατικό έδαφος της Πετρούπολης ότι ήταν ένα πυρετώδες παραλήρημα; Μήπως οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των μαζών δεν συνδεότανε σχεδόν όλοι τους με τους Σοσιαλεπαναστάτες και τους Μενσεβίκους; Μήπως ακόμη και μέσα στους Μπολσεβίκικους κύκλους η θέση που έλαβε ο Λένιν δεν προκάλεσε μήπως την πιο ζωηρή δυσαρέσκεια;
Από μια μεριά ο Λένιν απαιτούσε κατηγορηματικά μια διάσπαση όχι μόνο με τον αστικό Φιλελευθερισμό, αλλά επίσης και μ' όλες τις μορφές του Αμυνιτισμού. Μέσα στο ίδιο του κόμμα οργάνωσε τον αγώνα ενάντια στους παλιούς Μπολσεβίκους που -όπως έγραφε- είχανε κιόλας, πάνω από μία φορά, παίξει ένα θλιβερό ρόλο στην ιστορία του κόμματός μας, γιατί απερίσκεπτα επαναλάμβαναν ένα παλιό σύνθημα αντί να μελετούν τις ιδιομορφίες της νέας ζωντανής πραγματικότητας". Έτσι, για έναν επιπόλαιο παρατηρητή, ο Λένιν αδυνάτιζε το κόμμα του, αλλά ταυτόχρονα δήλωνε στο Συνέδριο των Σοβιέτ: "Δεν είναι αλήθεια ότι κανένα κόμμα δεν είναι έτοιμο να κατακτήσει την εξουσία τώρα. Υπάρχει ένα τέτοιο κόμμα. Αυτό είναι το κόμμα μας". Δεν υπήρχε μήπως σ' αυτό μια τερατώδης αντίφαση μεταξύ της θέσης ενός "Συλλόγου Προπαγανδιστών", απομονωμένου απ' όλους τους άλλους, και δημόσιας δήλωσης περί κατάληψης της εξουσίας σε αυτή την αχανή χώρα που τραντάζονταν συθέμελα; Και το Συνέδριο των Σοβιέτ δεν αντιλαμβανόταν ούτε στο ελάχιστο το τι ήθελε, το τι μπορούσε να ελπίζει αυτός ο παράξενος άνθρωπος, ο ψυχρός αυτός φανατικός που έγραφε μικρά αρθράκια σε μια μικρούτσικη εφημερίδα. Και όταν στο Συνέδριο των Σοβιέτ ο Λένιν δήλωνε με μεγάλη απλότητα, που το ανεπιτήδευτο ήταν απόδειξη της γνησιότητάς της: "Το κόμμα μας είναι έτοιμο να αναλάβει όλη την εξουσία", τότε ξέσπασε γέλιο. "Γελάτε όσο θέλετε!", απαντούσε ο Λένιν. Ήξερε ότι: "Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος". Ο Λένιν αγαπούσε αυτή την παροιμία γιατί ήτανε ο ίδιος του σταθερά διατεθειμένος να γελάσει τελευταίος. Και συνέχισε ψύχραιμα δείχνοντας ότι για αρχή έπρεπε να φυλακιστούν πενήντα ή εκατό από τους πιο σημαντικούς εκατομμυριούχους και να δηλωθεί στο λαό ότι θεωρούμε όλους τους κεφαλαιοκράτες ως ληστές κι ότι ο Τερεστσένκο δεν άξιζε τίποτα παραπάνω απ' το Μιλιούκοφ, κι ήταν απλά πιο βαρετός. Οι απλές απόψεις είναι τρομερές, ολέθριες, θανατηφόρες! Κι αυτός ο αντιπρόσωπος μιας μικρής μερίδας του Συμβουλίου, που τον επιδοκίμαζε διακριτικά αραιά και πού δήλωνε στο σώμα του Συμβουλίου: "Φοβάστε την εξουσία; Εμείς είμαστε έτοιμοι να την καταλάβουμε". Γελούσανε, γελούσανε φυσικά, τότε μ' ένα γέλιο σχεδόν συγκαταβατικό, αλλά λιγάκι προβληματισμένο.
Και για το δεύτερο λόγο του ο Λένιν διάλεξε φοβερά απλοϊκές λέξεις από το γράμμα ενός χωρικού: "Θα πρέπει να γραπώσουμε τόσο σφιχτά τη μπουρζουαζία ώστε να σκάσει απ' όλες της τις ραφές, τότε θα σταματήσει ο πόλεμος. Αν δεν τη γραπώσουμε έτσι, την έχουμε άσχημα". Και αυτή η απλή, αφελής φράση είναι όλο το πρόγραμμα; Πώς να μην ξαφνιαστεί κανείς; Και ξανά γέλια, συγκαταβατικά και προβληματισμένα. Στην πραγματικότητα, αυτά τα λόγια, "γραπώστε τη μπουρζουαζία", δεν έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα σαν αφηρημένο πρόγραμμα μιας ομάδας προπαγανδιστών. Οι απορημένοι άνθρωποι, όμως, δεν είχαν αντιληφθεί ότι ο Λένιν είχε αφουγκραστεί και δεν έκανε λάθος την κλιμακούμενη επίθεση της ιστορίας πάνω στην μπουρζουαζία που θα την έκανε αναπόφευκτα "να σκάσει απ' όλες της τις ραφές". Δεν είχε άδικο ο Λένιν όταν δήλωνε το Μάη στον πολίτη Μακλάκοφ ότι "η γη των εργατών και των πιο φτωχών αγροτών είναι χίλιες φορές πιο Αριστερή από τους Τσερνόφ και τους Τσερετέλι και εκατό φορές πιο Αριστερή από μας".
Αυτή ήταν η κύρια πηγή της τακτικής του Λένιν. Κάτω απ' τη νέα, αλλά κιόλας βαθιά διεφθαρμένη, δημοκρατική επιφάνεια μπορούσε να δει στο βάθος της "γης των εργατών και των πιο φτωχών αγροτών". Αυτή ήταν ήδη έτοιμη για τη μεγαλύτερη επανάσταση. Αλλά η χώρα δεν είχε ακόμα συλλάβει τον τρόπο για να αποδείξει την πολιτική της ετοιμότητα. Τα κόμματα που μιλούσαν στο όνομα των εργατών και των αγροτών τους εξαπατούσαν. Εκατομμύρια εργάτες και αγρότες δεν ήξεραν καθόλου το κόμμα μας. Δεν είχαν ακόμα συνειδητοποιήσει ότι ήταν ο υπερασπιστής των προσδοκιών τους, και το ίδιο το κόμμα μας δεν είχε ακόμα εκείνη τη στιγμή καταλάβει στην ολότητά της τη δυναμική του και ήταν γι' αυτό το λόγο "εκατό φορές" πιο Δεξιό απ' τους εργάτες και τους αγρότες. Έπρεπε αυτά να τα ενώσουμε. Έπρεπε να προετοιμάσουμε το κόμμα για τα εκατομμύρια των μαζών και τα εκατομμύρια των μαζών για το κόμμα. Ούτε να βιαστούμε πολύ, ούτε και να μείνουμε πίσω. Να εξηγούμε προσεχτικά και υπομονετικά. Ακόμα και τα πιο απλά πράγματα έπρεπε να εξηγηθούν. "Κάτω οι δέκα καπιταλιστές υπουργοί!" Δεν συμφωνούσαν οι Μενσεβίκοι; Κάτω και οι Μενσεβίκοι! Γελούσαν; Κάθε πράμα στον καιρό του. Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου