Ο ρόλος του κοινωνικού φύλου στον καπιταλισμό

International Socialism Journal, Issue 139, 5/7/2013

της Νάνσι Λίντισφαρν και του Τζόναθαν Νιλ

Οι καιροί είναι σκληροί και υπάρχει μια έκρηξη ταξικού αισθήματος. Αυτό το αίσθημα δεν είναι απαραίτητα το ίδιο με την ταξική συνείδηση, και συχνά παίρνει ασυνήθεις μορφές. Όμως βρίσκεται εκεί, στην Αραβική Άνοιξη, στους Indignados, στο Occupy, στο Idle No More, στις απεργίες της Ν.Αφρικής και της Ελλάδας, στις Κινεζικές και τις Πορτογαλικές διαδηλώσεις -και σε δισεκατομμύρια συζητήσεις ανά τον κόσμο.

Υπάρχει και μια έκρηξη ενδιαφέροντος σχετικά με το φύλο και το φεμινισμό κι αυτή είναι ανάμεσα στους ίδιους ανθρώπους. Κι όμως, οι πιο πολλές διαθέσιμες φεμινιστικές ιδέες αγνοούν, ή ακόμη και σκόπιμα συσκοτίζουν, τη σχέση ανάμεσα στο φύλο και την τάξη. Σ' αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να βάλουμε σωστά το ζήτημα. Έχουμε να προσφέρουμε μερικές νέες και ίσως απροσδόκητες ιδέες για το ρόλο του φύλου στη θεωρία και την καθημερινή ζωή.

Πιστεύουμε ότι υπάρχουν τρεις πιθανοί λόγοι που η σχέση φύλου και τάξης έχει γίνει ένα τόσο λεπτό ζήτημα που απαιτεί σοβαρή μελέτη. Ο πιο σημαντικός λόγος είναι ότι για τρεις δεκαετίες οι πολιτικές ταυτότητας κυριάρχησαν στους χώρους όπου παράγεται η φεμινιστική θεωρία: στα ΜΜΕ, στα πανεπιστήμια, μεταξύ των δημοσιολόγων και στους τρόπους που μάθαμε να ζούμε τη ζωή μας. Οι πολιτικές ταυτότητας υπαγορεύουν ότι η τάξη και το φύλο (και η φυλή και η θρησκεία) είναι ίσης σημασίας στην ανάλυση των κοινωνικών σχέσεων και των κοινωνικών αλλαγών. Εμείς αντιμετωπίζουμε μ' άλλο τρόπο την ανισότητα. Θεωρούμε την τάξη ως πρωταρχική, αιτιώδη και κινητήρια δύναμη της αλλαγής. Υποστηρίζουμε ότι το φύλο, όπως και η φυλή, λειτουργεί ενισχυτικά για την ταξική ανισότητα, προσφέροντας ένα πολύ δυνατό εργαλείο σ' αυτούς που διαιρούν και βασιλεύουν.

Ο δεύτερος λόγος που η τάξη και το φύλο σπάνια αντιμετωπίζονται ως παράλληλα είναι κάπως διαφορετικός. Κανένας δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία ότι οι ιδιοκτήτες και οι διευθυντές εξασκούν εξαιρετικό και καλοκουρδισμένο έλεγχο πάνω στις σχέσεις εργασίας και στα οικονομικά ζητήματα κάθε είδους. Όμως, υπάρχει ένας διάχυτος δισταγμός στο να πιστέψει κανείς ότι η άρχουσα τάξη σκόπιμα ελέγχει και διευθύνει το φύλο προς όφελός της. Αλλά υπάρχουν άφθονες αποδείξεις ότι αυτό ακριβώς πασχίζουν να κάνουν οι άρχουσες τάξεις σε όλη την ιστορία.

Ο τρίτος λόγος που η σχέση φύλου και τάξης έχει συσκοτιστεί έρχεται από την αριστερά. Τη δεκαετία του 1970 σοσιαλίστριες και Μαρξίστριες φεμινίστριες ξαναζωντάνεψαν το κλασικό έργο του Ένγκελς Η καταγωγή της οικογένειας, της ιδιοκτησίας και του κράτους ως θεμελιακό κείμενο για το γυναικείο κίνημα. Οι αριστερίζουσες φεμινίστριες πήραν από τον Ένγκελς ότι η “οικογένεια” είναι πηγή της γυναικείας καταπίεσης.

Άρα θα πρέπει να το πάρουμε απ' την αρχή. Εδώ ξεκινάμε από το μηδέν επανεξετάζοντας το φύλο μ' ένα τρόπο που στέκει ιστορικά και διαπολιτισμικά, αλλά και που σχετίζεται με όλο το εύρος των ζητημάτων με τα οποία ερχόμαστε σήμερα αντιμέτωποι. Το επιχείρημά μας δεν είναι δύσκολο, αλλά είναι ασυνήθιστο. Μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και “ανώμαλο” ακριβώς επειδή η σχέση φύλου και τάξης έχει συσκοτιστεί.

Το βασικό επιχείρημα

Ξεκινάμε με μια σύντομη σημείωση που μας επιτρέπει να θίξουμε ένα πολύ βασικό σημείο: η κοινωνική ανισότητα σε όλες τις ταξικές κοινωνίες είναι αυθαίρετη. Αυτό θεμελιώνει τον ισχυρισμό μας για το φύλο, που θα προσεγγίσουμε οσονούπω.

Ταξική είναι η σχέση μεταξύ αυτών που δουλεύουν και αυτών που ζουν χάρη στην εργασία αυτών που δουλεύουν. Παντού επιβάλλεται με τη βία. Οι ταξικές ιεραρχίες, και οι συνακόλουθες ανισότητες, πάντα και αναπόφευκτα βασίζονται σε ψευδή κριτήρια. Και όπως και να δικαιολογούνται αυτές οι ταξικές σχέσεις, όπως και να επικυρώνονται, όπως και να επιβάλλονται στην όποια συγκεκριμένη κοινωνία, παραμένουν αυθαίρετες, αντιφατικές και αμφισβητήσιμες.

Η δικαιολογία του φύλου

Ο ισχυρισμός ξεκινάει απ' την ιδέα ότι η κοινωνική ανισότητα στις ταξικές κοινωνίες βασίζεται σε αυθαίρετες διαιρέσεις μεταξύ των ανθρώπων που σε τελική ανάλυση εξαναγκάζονται με τη βία. Αλλά η βία από μόνη της δεν είναι ποτέ αρκετή για τη διαιώνιση των ανισοτήτων. Γι' αυτό αυτές οι ανισότητες θα πρέπει να εκλεπτιστούν ιδεολογικά για να κατασκευάσουν τουλάχιστον κάποια συναίνεση.

Επειδή η ανισότητα είναι αυθαίρετη, αυτοί που επωφελούνται πρέπει να την κάνουν να φαίνεται προφανής, φυσιολογική και σωστή. Κι αυτό γίνεται με τον καλύτερο τρόπο όταν κάνεις την ανισότητα να μοιάζει “φυσική”. Το ψέμα πρέπει να φτάσει βαθιά για να γίνει δελεαστικό, και το φύλο έχει βάθος. Άρα η εμφυλοποίηση της ανισότητας -μεταξύ γυναικών, μεταξύ ανδρών, και μεταξύ γυναικών και ανδρών- είναι ιδανική για τη φυσικοποίηση και την ενίσχυση της ταξικής ανισότητας. Αυτός είναι ο ρόλος του φύλου.

Όπως κάθε βίωμα, το φύλο είναι προσωποποιημένο. Άρα το φύλο φέρνει την ανισότητα στις πιο προσωπικές και πολύτιμες στιγμές της ζωής μας. Το φύλο φωτίζει όλες τις στενές επαφές μας, στο κρεβάτι, παίρνοντας πρωινό, παντού, καθημερινά, σε κάθε μας αλληλεπίδραση όπως με συζύγους, συντρόφους, γονείς και παιδιά, αδερφούς και αδερφές, φίλους και εραστές. Όλοι μας ζούμε έμφυλες ανισότητες κάθε στιγμή. Ξεχειλίζουνε τα κορμιά μας, τις σεξουαλικότητές μας και τις κοινωνικές πρακτικές μας.

Σε κάθε δοσμένο χρόνο και χώρο, οι πολιτιστικές συνήθειες που έχουν να κάνουν με το φύλο επηρεάζουν κάθε παιδί ακόμα και πριν να γεννηθεί και επηρεάζουν όλη του ή όλη της τη ζωή. Κάνουμε έρωτα, βάζουμε ο ένας τον άλλο στο κορμί του, γεννάμε, νταντεύουμε μωρά και πίνουμε το γάλα της μαμάς μας. Αλλά την ίδια στιγμή, τα λόγια μας, τα βουβά μας κοιτάγματα και οι κινήσεις μας, μπορούν να αναπαράγουν έμφυλη ανισότητα σαν κομμάτι της καλύτερης και πιο αγαπημένης πλευράς του εαυτού μας: “Ο μπαμπάς κι η μαμά αγαπιούνται και μ' αγαπάνε. Θέλω να μεγαλώσω και να γίνω άνδρας σαν τον μπαμπά μου”.

Κι από την έμφυλη ανισότητα έτσι φυσικοποιημένη, δεν θέλει και πολύ να δεχθεί κανείς κάθε είδους θεσμοθετημένη ανισότητα. Ή, για να το θέσουμε αλλιώς, οι ανισότητες στη δουλειά κι αλλού θα ήταν πολύ λιγότερο αποδεκτές αν οι άνθρωποι είχαν την καθημερινή εμπειρία της ισότητας εντός των στενών σεξουαλικών και οικογενειακών δεσμών. Αν υπήρχε μια ριζοσπαστική ασυνέχεια στις εμπειρίες των ανθρώπων της ισότητας και της ανισότητας σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα, η αντίσταση στην ανισότητα θα ήταν πιο πλατιά διαδεδομένη, πιο εύκολη και πολύ πιο απειλητική γι' αυτούς που έχουν τα προνόμια στις ιεραρχικές κοινωνίες.

Για να μοιάζει μια κοινωνία διαρκής και αμετάβλητη, το κοινωνικό κύρος πρέπει να μεταδίδεται στους άλλους. Κι εδώ το φύλο παίζει σημαντικό ρόλο. Οι γονείς και οι συγγενείς είναι οι ζωντανοί λόγοι για το πέρασμα της ταξικής ανισότητας στην επόμενη γενιά σαν κληρονομιά ιδιοκτησίας και χρήματος, αλλά και κληρονομιά του να είσαι σκλάβος, δουλοπάροικος ή εργάτης.

Έμφυλα στερεότυπα και κοινωνικές ιεραρχίες

Στην Ευρώπη και την Αμερική σήμερα μια σειρά ισχυρά στερεότυπα διαμορφώνουν την εμπειρία του φύλου και της ανισότητας. Δουλεύουν τόσο καλύτερα όσο πιο βαθιά φυσικοποιημένη είναι η έμφυλη ανισότητα.

Όλοι ξέρουμε ότι απ' τη στιγμή που φτάνουμε να αμφισβητούμε ένα στερεότυπο βλέπουμε κατευθείαν τις αντιφάσεις που κρύβει. Αλλά πολύ συχνά δεν τολμάμε να θέσουμε υπό αίρεση τα στερεότυπα που είναι, σε τελική ανάλυση, εργαλεία εξουσίας. Σήμερα, ευτυχώς, μπορούμε να δούμε πώς ένας φυλετικός στιγματισμός κατηγοριοποιεί ένα άτομο και είναι μια ξεκάθαρα επιθετική και καταπιεστική πράξη. Ο σεξισμός δουλεύει με τον ίδιο τρόπο, αλλά επειδή οι διαφορές στο φύλο είναι πιο απολύτως φυσικοποιημένες, είναι συχνά πιο δύσκολο να τον δει κανείς.

Στην Ευρώπη και την Αμερική η κυρίαρχη τάξη και οι καπιταλιστικές ιδεολογίες κάνανε για αιώνες ταχυδακτυλουργίες με πλήθος υποτιθέμενες καθολικότητες για να διαιρούνε τον κόσμο σε άνισα μέρη. Αυτές είναι γνωστές σε όλους μας. Το κόλπο είναι ότι συλλειτουργούν, ώστε οι άνδρες να είναι για τις γυναίκες:

ό,τι το δυνατό για το αδύνατο,

ό,τι το λογικό για το συναισθηματικό,

ό,τι το ενεργητικό για το παθητικό,

ό,τι ο πολιτισμός για τη φύση,

ό,τι η παραγωγή για την αναπαραγωγή,

ό,τι ο ενήλικας για το παιδί,

ό,τι ο ετεροφυλόφιλος για τον ομοφυλόφιλο,

ό,τι η ανώτερη τάξη για την εργατική τάξη,

ό,τι ο πλούσιος για το φτωχό,

ό,τι η δύση για την ανατολή,

ό,τι το μοντέρνο για το παραδοσιακό,

ό,τι ο Χριστιανός για το Μουσουλμάνο, κτλ, κτλ, κτλ.

Αυτή η ιδεολογική δομή είναι πραγματικά ένα πανίσχυρο εργαλείο γιατί επιτρέπει ατέλειωτες προσθήκες και μεταλλάξεις, και απηχεί τις πολλές αλλαγές των οποίων έχει επιβιώσει μέσα στο χρόνο. Γιατί είναι εύκολο να γλιστρήσεις ή να πηδήξεις από τη μια σειρά παράλληλων κατηγοριών στην άλλη, μία μεροληψία υπέρ των ανδρών μπορεί να είναι επίσης υπέρ των λευκών, των ενήλικων, των ετεροφυλόφιλων, των υγιών και των αρτιμελών, όπως επίσης και των ανώτερων τάξεων. Της δυτικής αυτοκρατορικής ταυτότητας. Γι' αυτό όταν το φύλο είναι βαριά σημαδεμένο για να σημαίνει τη βαθιά φυσικοποιημένη ανισότητα ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα, μπορεί αυτόματα να εξυπηρετεί στη φυσικοποίηση μεγάλης ανισότητας οπουδήποτε.

Οι απηχήσεις μεταξύ των διαφορετικών στερεοτύπων χρησιμοποιούνται με τρόπους μπερδεμένους. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ φοβόταν τους ενήλικες αρσενικούς σκλάβους σαν παράλογους, δηλαδή όπως τις γυναίκες. Από την άλλη, σαν προϋποτιθέμενα ετεροφυλόφιλοι θεωρούνταν δυνατοί, δραστήριοι σεξουαλικά και επικίνδυνοι, κι όμως για κάποιο περίεργο λόγο στιγματιζόταν σαν “αγόρια”, και η εργασία και η καταπίεσή τους εξαφανιζόταν.

Παρόμοια, ο πρόσφατος Δυτικός σεξισμός θηλυκοποίησε τους γκέι άνδρες. Κι από την άλλη, οι λεσβίες πολύ συχνά αρσενικοποιήθηκαν γιατί η ιδέα της ετεροφυλοφιλίας στην κυρίαρχη ιδεολογία στην πραγματικότητα εξαρτάται από την υιοθέτηση της αρσενικής οπτικής. Άρα ετεροφυλοφιλία τείνει να σημαίνει “κάνω σεξ με γυναίκες”. Στο μεταξύ, σε μια άλλη παραλλαγή του ίδιου ζητήματος, οι νευροεπιστήμονες δεν μπορούν να αποφασίσουν αν οι γκέι άνδρες είναι περισσότερο, ή ίσως λιγότερο, αρσενικοί γιατί κάνουν σεξ με άνδρες. Κι ακόμα παραπέρα, οι λεσβίες αθλήτριες φαίνεται να βρίσκουν πιο εύκολο το coming out από τους γκέι αθλητές, ίσως γιατί, όπως γράφει η Χάντλεϊ Φρίμαν “είναι αναμενόμενη απ' αυτές η έλλειψη θηλυκότητας, ακόμα και η αρρενωπότητα”, ενώ οι γκέι άνδρες “υποτίθεται ότι είναι θηλυπρεπείς, σπασίκλες, ντροπαλοί” -μ' άλλα λόγια το αντίθετο απ' αυτό που πιστεύουν οι άνθρωποι για τους αρσενικούς αθλητές.

Η διπλή κατασκευή συνυφάνσεων στερεοτύπων είναι πανίσχυρη γιατί είναι τόσο εύπλαστη. Σε κάθε διαφορετικό περιβάλλον μπορεί να περιλάβει σχεδόν κάθε μια προκατάληψη που παίζει. Κι αυτό κάνει δύσκολο να τεθεί κάθε ένα στερεότυπο υπό αίρεση, γιατί η αμφισβήτηση ενός μπορεί να οδηγήσει στην αμφισβήτηση πολλών κι αυτό μπορεί να αποτελέσει μια επαναστατική απειλή για ολόκληρη την άποψή σας για τον κόσμο και για την κοινωνία στην οποία ζείτε.

Επιβολή της ανισότητας

Όλες οι σχέσεις ανισότητας έχουν γίνει αντικείμενο αντίστασης, διεκδίκησης, διαβούλευσης και ξανα-επιβολής. Σε κάθε πόλη και χωριό οι εκμεταλλευόμενοι κι οι εξαθλιωμένοι γνωρίζουν ότι τα πράγματα μπορούν ν' αλλάξουν και να καλυτερέψουν. Μπορεί να μουρμουράνε, να γίνονται απόμακροι, να λεν ανέκδοτα για νοικοκυραίους, να καταριούνται τον παπά, να μην πατάν στην εκκλησία, να κυνηγούν λαγούς, να αργούν στη δουλειά, να καπνίζουν στην τουαλέτα, να παραιτούνται, να εγκαταλείπουν, να κλέβονται, να μπαρκάρουν, να οργανώνονται, να κηρύττουν, να προσεύχονται, να χτίζουν πολιτικά κόμματα, να διαδηλώνουν, να καίνε σύμβολα εξουσίας, να απεργούν και να στήνουν οδοφράγματα. Ή να κλάνουν αθόρυβα όταν περνάει ο δήμαρχος.

Το ανάποδο επίσης αληθεύει. Από τα πάνω, η κυρίαρχη τάξη και οι πράκτορές της πάντα πιέζουν προς τα κάτω, προσπαθώντας να κάνουν αλλαγές προς όφελός τους. Η ιδεολογία δεν είναι μόνο κάτι που υπάρχει στα κεφάλια και στην ψυχολογία των ατόμων. Επιβάλλεται.

Η φράση “κυρίαρχη τάξη” είναι σχεδόν ταμπού στις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Μολονότι οι άνισες ταξικές σχέσεις κυριαρχούν παντού, και κάποιοι κάνουν κουμάντο σ' αυτές. Για να αποφύγουμε να γίνουμε “παλιομοδίτες” και “μονόχνωτοι”, αναφερόμαστε ποικιλοτρόπως στις ελίτ, τους διευθυντάδες, τους νοικοκυραίους, τους ιθύνοντες και τους επιχειρηματικούς ομίλους. Αλλά σε κάθε περίπτωση, εννοούμε αυτούς που “τρέχουν” το σύστημα.

Λοιπόν, ποιος ακριβώς επιβάλλει την ταξική και έμφυλη ανισότητα; Στο μικρό βασίλειο της Χουντζά στο Καρακοράμ στα 1800, ο εμίρης, ο ηγεμόνας και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες σε κάθε χωριό μπορούσαν να παρεμβαίνουν άμεσα και καθημερινά στη ζωή του καθένα για να προστατεύουν τα προνόμιά τους. Στο πολύ μεγαλύτερο βασίλειο της Βόρειας Ινδίας Ουντ την ίδια εποχή η κυρίαρχη τάξη αναγκαζόταν να δρα μέσα από μια μεγάλη ποικιλία τοποτηρητών. Είχαν κι εκεί ένα στρατό να προστατεύει τα δικά τους προνόμια, ακόμα κι αν δεν ταυτιζόταν ακριβώς με την κυρίαρχη τάξη.

Η κυρίαρχη τάξη, όμως, δεν είναι κάτι απόμακρο. Παράδειγμα, στη φεουδαρχική κοινωνία όπου ο γαιοκτήμονας εκμεταλλεύεται τους κολίγους. Τους γαιοκτήμονες, το συγγενολόι τους και τους κολαούζους τους, τους βρίσκεις σε κάθε χωριό. Ή στην καπιταλιστική κοινωνία, όπου οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν εργαζόμενους. Σε κάθε πόλη υπάρχουν εργοδότες και ανώτεροι διευθυντές που επιβάλλουν τον έλεγχο των καπιταλιστών. Αυτό σημαίνει ότι σε πόλεις και χωριά η κυρίαρχη τάξη έχει τα μαντρόσκυλά της που ακούνε τι λένε και κάνουν οι άνθρωποι. Τσιφλικάδες, αφεντικά, προϊστάμενοι, δικαστικοί επιμελητές, παπάδες, κοινωνικοί λειτουργοί, δικαστές, αστυνόμοι, γερουσία, πολιτικοί, διοικητές, δάσκαλοι και διευθυντές παραγωγής επιτηρούν τους κανόνες που κρατάνε την ανισότητα στη θέση της.

Όπως γράφει ο Ρόι Πόρτερ για τη σύγχρονη Ευρώπη: “Το σκανδαλώδες μυστικό της πατριαρχίας ...είναι ότι είναι καταδικασμένη να αθωώνεται -ακόμα και με τον πιο χοντροκομμένο ή βάρβαρο τρόπο όπως το κυνήγι μαγισσών ή το ξυλοφόρτωμα της συζύγου. Τα μαλώματα τιμωρούνται εθιμοτυπικά γιατί τ' αγόρια μαλώνουν με την ίδια φυσικότητα που βάζουν το παντελόνι τους, στα “ψώνια” πέφτει δούλεμα, τα “καψουροτράγουδα” απευθύνονται στους κερατάδες για να πλήξουνε την πλευρά μας. Πάνω απ' όλα, η αρρενωπότητα συστηματικά επιβάλλεται με το καλό ή με το στανιό στα αγόρια. Όπως συμβαίνει σήμερα με τους νεοσύλλεκτους, η πρώιμη εκβαρβάρωση πιστεύεται ότι είναι αναντικατάστατη στην εκπαίδευση για τη μετέπειτα ενστικτώδη άσκηση της εξουσίας”.

Όταν προωθείς έμφυλες διαφορές, η βία δεν απέχει και πολύ. Μπαμπάδες και μαμάδες χτυπούν αναιδείς κόρες, νταήδες δέρνουν στους παιδότοπους συνεσταλμένα αγόρια. Ένας γαιοκτήμονας σ' ένα χωριό της Ινδίας μπορούσε να βιάσει και να σκοτώσει τη γυναίκα ενός θρασύ εργάτη γης. Ένας ανοιχτά γκέι άνδρας μπορεί να φάει ξύλο και τον βιάσουν. Στις γυναίκες που φωνάζουν πολύ να χορηγήσουν με το ζόρι ψυχοφάρμακα.

Οι κυρίαρχες τάξεις μπορεί μερικές φορές να χρησιμοποιούν τη φυλή, τη θρησκεία και την εθνικότητα για να διαιρούν και να βασιλεύουν. Χρησιμοποιούν όμως πάντα το φύλο. Η φυλή λειτουργεί καλύτερα στο διαχωρισμό και το στιγματισμό των ανθρώπων. Συνήθως όμως απαιτεί πολύ περισσότερη βία για να συντηρηθεί η φυλετική ανισότητα.

Η βία που συνδέεται με τις βαριά σημαδεμένες φυλετικές διακρίσεις είναι συχνά ωμή, αδιάλλακτη και αδυσώπητη. Η έμφυλη βία, απεναντίας, είναι πιο πιθανά απρόοπτη και απρόβλεπτη. Οι μαμάδες κι οι μπαμπάδες μπορεί την ίδια στιγμή που δέρνουν τις αναιδείς κόρες τους να διαφωνούν μεταξύ τους για το ποια είναι η αποδεκτή συμπεριφορά για ένα 12χρονο κορίτσι. Οι νταήδες που δέρνουν συνεσταλμένα αγόρια στους παιδότοπους, μπορεί επίσης αν πιαστούν να τιμωρηθούν. Ο γαιοκτήμονας που βιάζει και σκοτώνει τη γυναίκα ενός εργάτη, μπορεί και να επιλέγει επίτηδες έναν “τυχαίο” στόχο. Ο γκέι άνδρας μπορεί να τρώει ξύλο και να τον βιάζουν “απλά γιατί έτυχε” να περάσει απ' το λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Κάποιες γυναίκες που διαμαρτύρονται μπορεί να τις ποτίζουν ψυχοφάρμακα, κάποιες άλλες όμως ξεφεύγουν και συνεχίζουν τον αγώνα.

Ιδεολογικά και πρακτικά, το φύλο είναι ένας πιο πολύπλοκος και έξυπνος τρόπος διαίρεσης της εργατικής τάξης απ' τη φυλετική ή τη θρησκευτική διαίρεση. Παράλληλα, διαιρεί και τους ανθρώπους των ανώτερων τάξεων. Αλλά αυτοί αφού πρωτίστως έχουν να μοιράσουν τα προνόμιά τους, έχουν όλη την καλή διάθεση να τα βρούνε μεταξύ τους.

Για μας τους υπόλοιπους, όταν η φυσικοποίηση του φύλου γίνεται αποτελεσματικά, η ανισότητα και η ταξική πάλη πολύ συχνά βιώνονται σαν πάλη μεταξύ των φύλων. Σε κάθε δοσμένο περιβάλλον είναι αρκετά πιθανό μερικοί άνδρες να επωφελούνται από την καταπίεση μερικών γυναικών, και να διαμορφώνουν ιδεολογίες που δίνουν μεγαλύτερη αξία στον άνδρα απ' ότι στις γυναίκες. Αυτό δείχνει, εν μέρει, πώς δουλεύει η έμφυλη ανισότητα. Αλλά ούτε οι “άνδρες” ούτε οι “γυναίκες” είναι το πρόβλημα. Για ένα λόγο, είναι αδύνατο να εξηγήσουμε τις πραγματικές αλλαγές στις σχέσεις των ανθρώπων με τους όρους τέτοιων καθολικών κατηγοριών. Αλλά ακόμα και τα πιο ήπια παράπονα του τύπου “έτσι είναι οι γυναίκες” ή “όλοι οι άνδρες είναι γουρούνια” κρύβει από τα μάτια μας τα ταξικά προνόμια και είναι μια διεισδυτική μορφή του διαίρει και βασίλευε.

Το να εξηγεί κανείς την κλίμακα της βίας και το αν είναι ή όχι ρητά έμφυλη, πρέπει να είναι κομμάτι της αναλύσης για το κοινωνικό φύλο. Πρέπει όμως να είμαστε προσεκτικοί. “Η βία είναι συνήθως ένας όρος που χρησιμοποιείται από τους από πάνω για να τσουβαλιάζουν τις περιπτώσεις. Σαν τέτοιος, σπάνια χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη θεσμική βία, όπως συλλήψεις, φυλακίσεις, στοχευμένες δολοφονίες ή προεδρικές λίστες θανάτου. Συν τοις άλλοις, περιλαμβάνει συνήθως εγκλήματα που δεν προκαλούν καμία σωματική βλάβη, όπως το σπάσιμο ενός μαγαζιού ή η κλοπή μιας τηλεόρασης. Κι επίσης, πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί με την υπερπροβολή από τα ΜΜΕ των πιο ακραίων μορφών βίας, απ' την επίθεση σοκ και δέους στη Βαγδάτη μέχρι τη βομβιστική επίθεση στο μαραθώνιο της Βοστώνης. Αυτή η υπερπροβολή της ακραίας βίας εξυπηρετεί επίσης την καλλιέργεια μιας κουλτούρας του φόβου, και ειδικά απέναντι στους ανθρώπους που αγαπάμε. Και ο φόβος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της ανισότητας και μάλιστα πολύ αποτελεσματικά.

Επιπρόσθετα, αυτός ο φόβος συσκοτίζει τις πιο καθημερινές μορφές βίας που παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της ανισότητας. Και δεν είναι μόνο η βία που ενισχύει την ανισότητα. Δείτε τηλεόραση και μετρήστε πόσες φορές και με πόσους διαφορετικούς τρόπους σημαδεύονται διάφοροι αρσενικοί και θηλυκοί τύποι μέσα από τα προγράμματα, τις διαφημίσεις και τις ειδήσεις.

Έμφυλες διακρίσεις

Οι έμφυλες διακρίσεις ποικίλουν από τόπο σε τόπο κι από εποχή σε εποχή. Η ιστορία που κουβαλάνε οι άνθρωποι από το παρελθόν τους παίζει επίσης ένα ρόλο. Οι άνδρες δεν σκοτώνουν πλέον τις γυναίκες τους γιατί δεν τους δώσανε προίκα. Μπορεί αυτό να είναι προφανές, αλλά οι περισσότερες πολιτισμικές διαφορές είναι πολύπλοκες και είναι πολύ δύσκολο να κάνει κανείς συγκρίσεις.

Η μεγαλύτερη ισότητα ωφελεί την πλειοψηφία των ανδρών και των γυναικών. Όταν οι γυναίκες κέρδισαν το δικαίωμα στην ψήφο και την έκτρωση στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, πολλοί ελάχιστοι, γυναίκες και άνδρες, βγήκαν χαμένοι. Αντίθετα, η τεράστια πλειοψηφία του πληθυσμού, άνδρες και γυναίκες, κέρδισαν απ' το καθολικό δικαίωμα ψήφου και το διαχωρισμό της ερωτικής πράξης από την αναπαραγωγή με νόμιμα μέσα.

Δυστυχώς όμως, αυτό αληθεύει κι αντίστροφα. Όσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα, σ' έναν ορισμένο τόπο ή εποχή, τόσο περισσότερο ενισχύεται και τονίζεται η έμφυλη ανισότητα. Όταν η ανισότητα αυξάνεται τότε απαραίτητα, όσο και αν αλλάζουν οι μορφές καταπίεσης, η μεγάλη πλειοψηφία ανδρών και γυναικών υποφέρουν περισσότερο.

Η ιδέα των έμφυλων διακρίσεων έχει σ' αυτές τις περιπτώσεις μεγάλη χρησιμότητα. Μας βοηθάει να σκεφτόμαστε συγκριτικά και να αξιολογούμε τις κοινωνικές αλλαγές σε κάθε εποχή. Σύμφωνα με τον κανόνα του αντίχειρα, όταν το φύλο χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της αυξανόμενης ταξικής ανισότητας, οι διαφορές μεταξύ των φύλων τονίζονται πολύ περισσότερο. Και, τυπικά, το αντίστροφο, ισχύει επίσης.

Φύλο και φυλή

Μέχρι τώρα χρησιμοποιήσαμε πρόχειρα την ιδέα του φύλου. Τώρα χρειάζεται να εξηγήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τι εννοούμε λέγοντας φύλο, γιατί μιλάμε για το φύλο, και όχι για “άνδρες” και “γυναίκες”.

Η εξήγησή μας οφείλεται στο πώς πολλοί από μας αντιλαμβανόμαστε τη φυλή, Ξέρουμε ότι οι διαφορές στο χρώμα του δέρματος είναι αληθινές και βιολογικές. Αλλά επίσης ξέρουμε ότι αυτές οι διαφορές είναι ασήμαντες σε σχέση με όλα όσα οι άνθρωποι έχουν κοινά. Η διαφορά στο χρώμα του δέρματος είναι επίσης ασήμαντη σε σχέση με άλλες βιολογικές διαφορές -διαφορές στην ανατομία, το μεταβολισμό κι όσον αφορά την προδιάθεση σε ασθένειες.

Ξέρουμε επίσης ότι οι διαφορές στο χρώμα του δέρματος σημαδεύτηκαν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους σε διάφορους τόπους και εποχές. Στις ΗΠΑ την εποχή της δουλείας μια σταγόνα Αφρικανικού αίματος ήταν ικανή να κατατάξει το άτομο στη μαύρη φυλή. Στη Νότια Αφρική του Απαρτχάιντ υπήρχε μια ειδική κατηγορία μιγάδων, οι “έγχρωμοι” (που προήλθαν από επιμειξίες κατά τον 16ο και 17ο αιώνα μεταξύ Λευκών και Μαλάι ή Κχοϊκχόι). Στη Βραζίλια υπήρχε επίσης δουλεία, αλλά σ' εκείνη τη χώρα ζούσαν -και ζουν ακόμη- άνθρωποι που έχουν όλες τις διαβαθμίσεις χρωμάτων του δέρματος. Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να εξηγήσουμε τις συγκεκριμένες φυλετικές διακρίσεις με ιστορικούς όρους, μέσα από την ανάλυση του καπιταλισμού και της ταξικής πάλης. Δεν χρειάζεται να πιστεύουμε στη φυλή.

Προσεγγίζουμε το φύλο μ' έναν παρόμοιο τρόπο. Όπως και με το χρώμα του δέρματος, υπάρχει ένα βιολογικό συνεχές που συνδέει τα σεξουαλικά χαρακτηριστικά. Μπορεί να έχει το ένα άτομο πέος ή το άλλο κλειτορίδα και αιδοίο. Αλλά όλα τα πέη δεν είναι ίδια, ούτε όλα τα στήθη, ούτε όλοι οι ενήλικες εξίσου γόνιμοι.

Όλοι είμαστε βεβαίως απολύτως εξοικειωμένοι και επίσης ενήμεροι για το πώς οι έμφυλες διαφορές σημαδεύτηκαν με διαφορετικό τρόπο σε κάθε εποχή. Τίθεται λοιπόν το εξής ερώτημα: Πότε και γιατί αυτές οι διαφορές τονίζονται τόσο πολύ ώστε να γίνονται αντικείμενο κατάφωρων διακρίσεων; Κι ένα άλλο: Ποιος ωφελείται και ποιος πλήττεται από αυτές τις διακρίσεις;

Φυσικά, τα γεννητικά όργανα, όποια και να είναι η εμφάνιση και η λειτουργία τους, είναι σημαντικά, όχι όμως περισσότερο από το συκώτι ή την καρδιά. Αλλά κυρίως, η σημασία των γεννητικών οργάνων έχει να κάνει με την ομοιότητά τους, όχι τις διαφορές. Με τα έμφυλα σώματά μας, οι άνθρωποι μοιραζόμαστε τις εμπειρίες του αγγίγματος, της διέγερσης, του οργασμού, της στοργής, της οικειότητας, του μεγαλώματος, της αναπαραγωγής του έρωτα.

Οι βιολογικές διαφορές του φύλου, όπως και οι φυλετικές, είναι πραγματικές, αλλά αυτές που νομιμοποιούν τη μεγάλη ανισότητα και την καταπίεση είναι κοινωνικά κατασκευασμένες.

Οι άνθρωποι παντού έχουν χρησιμοποιήσει σχήματα λόγου σχετικά με το φύλο για να περιγράψουν τον κόσμο τους και τις κοινωνικές σχέσεις που τον διέπουν. Αλλά ο χαρακτήρας τέτοιων εικόνων και η σχέση τους με την κοινωνική εμπειρία δεν είναι ούτε αμετάβλητος ούτε καθολικός, όση ζωντάνια και πλούτο κι αν έχουν συχνά αυτές οι εικόνες. Αυτές οι εικόνες είναι επίσης ικανές να περιγράψουν οτιδήποτε: από υλικά αντικείμενα και φανταστικές καταστάσεις μέχρι γεγονότα και τόπους. Η αναλυτική εξέταση του κοινωνικού φύλου σαν τρόπου ανακάλυψης των ειδικών περιστάσεων που κάνουν τους ανθρώπους να αναπαράγουν την πραγματικότητα με έμφυλους όρους, μας επιτρέπει να μιλάμε συγκριτικά και ιστορικά για τις έμφυλες σχέσεις χωρίς να προϋποθέτουμε ότι γνωρίζουμε οτιδήποτε για τις “γυναίκες” ή τους “άνδρες”. Αυτό μας επιτρέπει επίσης να διακρίνουμε ότι σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον, οι έμφυλες αναπαραστάσεις αποτελούν μόνο μία από τις πολλές μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τα ανθρώπινα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το κοινωνικό φύλο των ανθρώπων είναι τυχαίο, ούτε επικαλούμαστε κάτι μεταμοντέρνο. Ο τρόπος παραγωγής και η δεδομένη μορφή ταξικής κοινωνίας παίζουν τεράστιο ρόλο στον προσδιορισμό του κοινωνικού φύλου. Σκοπός μας είναι να εξετάσουμε πότε οι έμφυλες αφηγήσεις και ταξινομήσεις επικρατούν, και ποιανού συμφέροντα εξυπηρετεί αυτή η ιδιαίτερη έμφαση στο έμφυλο.

Γι' αυτό χρησιμοποιούμε την έννοια της “εμφυλοποίησης” για λόγους αναλυτικής καθαρότητας. Τη χρησιμοποιούμε επίσης προκειμένου να αφαιρέσουμε, όσο πιο προσεκτικά μπορούμε, τη βάναυση διχοτομία μεταξύ “ανδρών” και “γυναικών” που κυριαρχεί στις ζωές μας και γεμίζει τα κεφάλια μας με ανοησίες. Για να το κάνουμε αυτό πρέπει να θεωρήσουμε την εμφυλοποίηση ως διαδικασία και να αποφύγουμε το φαύλο κύκλο της αιτιότητας στον οποίο κανείς παγιδεύεται όταν προσπαθεί να εξηγήσει κάτι με τους όρους που αυτό το ίδιο αναπαράγει. Η εξήγηση των αλλαγών στις σχέσεις μεταξύ γυναικών και ανδρών με βάση τις διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών δεν είναι εξήγηση, είναι μία ανούσια διαδικασία που καταλήγει στο ίδιο σημείο απ' όπου ξεκίνησε.

Περιγράφοντας γυναίκες και άνδρες

Υπάρχει ένας καλύτερος τρόπος προσέγγισης των έμφυλων σχέσεων. Σε όλες τις κοινωνίες που επικρατεί ανισότητα, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αρρενωπότητας. Αυτοί οι τύποι είναι χρήσιμο να γίνονται αντιληπτοί ως ηγεμονικές αρρενωπότητες, δηλάδη της ελίτ, της κυρίαρχης τάξης, από τη μία, και υποτελείς αρρενωπότητες, δηλαδή της εργατικής τάξης, από την άλλη. Και υπάρχουν και διάφορες εκδοχές κυρίαρχων και υποτελών θηλυκοτήτων.

Μια τέτοια προσέγγιση είναι χρήσιμη γιατί εστιάζει κατευθείαν στην ανισότητα. Τα διάφορα αρρενωπά πρότυπα του Πρίγκιπα Κάρολου, του Μπαράκ Ομπάμα ή ενός χρηματιστή της Γουόλ Στριτ μοιάζουν πολύ διαφορετικά από τα αρρενωπά πρότυπα ενός εργάτη αυτοκινητοβιομηχανίας, ενός οδηγού τρένου ή ενός τζαζίστα. Τα αντικείμενα επίσης μπορεί να αντικατοπτρίζουν κυρίαρχα ή υποτελή έμφυλα πρότυπα, όπως π.χ. τα ρουχά που φοράν, τα αυτοκίνητα που οδηγάν, και το αν πίνουν κρασί ή μπίρα.

Οι κυρίαρχες και υποτελείς αρρενωπότητες κατασκευάζονται σε σχέση μεταξύ τους και αποτελούν έκφραση της ταξικής πάλης. Το ίδιο ισχύει και για τις διαφορές μεταξύ των πλουσίων κυριών και των υπηρετριών τους. Φυσικά, υπάρχουν διαβαθμίσεις ανάμεσά τους. Αλλά από τη στιγμή που αποκτάμε μια ιδέα του ότι οι κυρίαρχες και οι υποτελείς αρρενωπότητες και θηλυκότητες συνδέονται μεταξύ τους, γίνεται φανερό ότι, ό,τι άλλο και να είναι, τα έμφυλα πρότυπα είναι εκφράσεις ταξικών συμφερόντων.

Φυσικά, οι άνθρωποι μπορούν να παίξουν και παίζουν μ' αυτά τα πρότυπα με τρόπους πολύ πιο σύνθετους, ως άτομα αλλά και συλλογικά. Μπορεί κανείς να ντύνεται επίσημα, πρόχειρα, μπορεί και να μην καταφέρνει καθόλου τίποτα απ' τα δύο. Και, όπως θα δούμε, η αμφισβήτηση των έμφυλων εθιμοτυπιών μπορεί να είναι μια πολύ αποτελεσματική απειλή για τα προνόμια και την ταξική ιεραρχία.

Αμφισημία, ανωμαλίες και αντιφάσεις

Στις ανισότιμες κοινωνίες οι φαινομενικά αυταπόδεικτες κατηγορίες “γυναίκες” και “άνδρες” έχουν ιδεολογική δύναμη επειδή ακριβώς κρύβουν μια μεγαλύτερη αλήθεια: η ανατομία δεν ταυτίζεται με τη μοίρα. Και όποιος και να βάζει αυτές τις ετικέτες συγκεντρώνει μεγάλη εξουσία και προβάλει μία αξίωση ανωτερότητας.

Εδώ θα πρέπει να προχωρήσουμε ακόμα περισσότερο στη σύγκριση μεταξύ φύλου και φυλής φτάνοντας μέχρι την αμφισημία, την ανωμαλία και την αντίφαση. Αυτή η ιδέα προέρχεται από την ανθρωπολογία. Ξεκινάει από το ότι ο φυσικός κόσμος είναι ενιαίος και συνεχής. Το χρώμα του δέρματος στον άνθρωπο είναι ένα κομμάτι αυτή της συνέχειας. Η ποικιλία στο ύψος ένα άλλο.

Πάρτε ένα γράφημα του ύψους και θα δείτε ότι ελάχιστοι άνθρωποι είναι πολύ ψηλοί, και επίσης ελάχιστοι πολύ κοντοί. Το μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται στη μέση. Έτσι, για παράδειγμα, μεταξύ των Ευρωπαίων, κατά μέσο όρο, οι Ολλανδοί είναι οι πιο ψηλοί. Οι άνθρωποι που ζουν γύρω από το Κέρας της Αφρικής είναι επίσης, κατά μέσο όρο, πολύ ψηλοί.

Αλλά φυσικά μπορεί κανείς να χωρίσει τις στατιστικές του ύψους ανάλογά με το φύλο. Τότε, η κατηγορία των ανδρών θα είναι πιθανότατα κατά μέσο κάπως ψηλότερη από αυτή των γυναικών της όποιας ομάδας, είτε των Ολλανδών είτε των Σομαλών. Αλλά ο επιπόλαιος ισχυρισμός ότι οι άνδρες είναι ψηλότεροι απ' τις γυναίκες είναι ψευδής, και κάνει τη ζωή πολύ πιο δύσκολη για τις ψηλές γυναίκες και τους κοντούς άνδρες όπου και να ζουν.

Αυτές οι στατιστικές κρύβονται πίσω από τον τρόπο που χαρακτηρίζουμε όλες τις πλευρές των σωμάτων μας, συμπεριλαμβανόμενης της αναπαραγωγής, της σεξουαλικότητας και της επιθυμίας. Στην πραγματικότητα, όλο το εύρος των κοινωνικών συμπεριφορών μπορεί επίσης να ιδωθεί μ' αυτό τον τρόπο. Πάρτε για παράδειγμα τη λεπτή γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου. Παρατηρήστε το δημόσιο διάλογο σχετικά με τις διαθήκες ζωής, τον εγκεφαλικό θάνατο, τη διευκόλυνση θανάτου, την ευθανασία και τη δωρεά οργάνων. Το ίδιο επίσης και οι μάχες για την έκτρωση δίνονται για να ξεκαθαρίσουν αυτή την ασάφεια, όπως και οι κουβέντες στα πρωινάδικα γύρω απ' το χάπι της αντισύλληψης, την παρένθετη μητρότητα, την παιδοθεσία παιδιών από τη Ρωσία και την Αφρική. Ή παρατηρήστε πώς αλλάζουμε τα σώματά μας, με τη γυμναστική, το μακιγιάζ, τα μοντελάκια, το λίφτινγκ ή την αναβάθμιση πέους, για να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας και να κάνουμε τους εαυτούς μας πιο ελκυστικούς στους άλλους.

Όταν οι άνθρωποι κομματιάζονται από τις στατιστικές, σ' ότι σύστημα και να ζουν θα ξεσκίζονται από κενά, αλληλοεπικαλύψεις και αντιφάσεις. Το να παλεύεις σ' αυτές τις περιοχές της αμφισημίας και της ανωμαλίας είναι η πεμπτουσία της κοινωνικής ζωής. Μερικές φορές, όμως, μετά βίας αναγνωρίζουμε ότι πρόκειται για μια κοινωνική διεργασία: όπως όταν χωρίζουμε το φάσμα του ορατού φωτός στα χρώματα της ίριδας. Άλλες φορές, αυτή η διαδικασία συνοδεύεται από πόνο και καταπίεση. Την εποχή της δουλείας στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, έκανε διαφορά να είσαι πιο ανοιχτόχρωμος οικιακός σκλάβος απ' το να είσαι πιο σκουρόχρωμος εργάτης γης.

Όπως συμβαίνει με τις φυλετικές, όταν οι κατηγοριοποιήσεις του φύλου προσδιορίζονται αυστηρά, οι άνθρωποι που βρίσκονται κάπου στη μέση συνιστούν ένα σοβαρό πρόβλημα για εκείνους που υπερασπίζονται την ανισότητα.

Το πρόβλημα μπορεί να εξαρτάται από την ασάφεια των κατηγοριών. Έτσι, για παράδειγμα, όταν οι λιγότερο σκουρόχρωμοι άνθρωποι Αφρικανικής καταγωγής έσπασαν το φράγμα του χρώματος και “πέρασαν” στις ΗΠΑ, απειλώντας το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων. Όταν ανακαλύπτονταν η “απάτη” τους, τιμωρούνταν. Άλλες φορές, οι άνθρωποι που βρίσκονται στο ενδιάμεσο ξεχωρίζουν και λατρεύονται, όπως η Παρθένα Μαρία. Πιο συχνά, στιγματίζονται και υποφέρουν. Αλλά μπορεί να συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα: το παρενδυτικό παρθένο κορίτσι Ιωάννα της Λωραίνης, έγινε πρώτα ήρωας πολέμου, ύστερα κάηκε σαν μάγισσα, και μετά αγιοποιήθηκε ως Αγία Ιωάννα. Όπως έχει επισημάνει η Λώρα Μάιλς, “υπήρχε μια σημαντική ταξική διάσταση στην ιστορία της. Η Ιωάννα είχε τη θερμή υποστήριξη της τάξης των χωρικών ως στρατιωτική ηγέτιδα και οραματίστρια, αλλά αντιμετωπιζόταν καχύποπτα και προδοτικά από την αριστοκρατία. Η καθολική εκκλησία γύρευε να στιγματίσει τη διεμφυλική συμπεριφορά της ως βλάσφημη, ακολουθώντας τα ταξικά συμφέροντα που συμμεριζόταν με τους γαλαζοαίματους και την αριστοκρατία.

Όμοια, οι εναλλακτικές σεξουαλικότητες πλαισιώνονται από την ταξική πάλη με τρόπους συγκεχυμένους, ιστορικούς και διαμεσολαβούμενους. Οι λεσβιακές και γκέι σεξουαλικές πρακτικές πολύ συχνά μείναν κρυφές για να μη διαταράξουν την επένδυση των ελίτ στις αυστηρές κατηγοριοποιήσεις των “γυναικών” και των “ανδρών” τις δεμένες στην ετεροφυλόφιλη επιθυμία και πρακτική. Και οι διεμφυλικοί άνθρωποι συνιστούνε γι' αυτές ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο.

Παρόλ' αυτά, ο διαχωρισμός των ανθρώπων σε ΛΟΑΤ -λεσβίες, γκέι, μπάι και τρανς- ταυτότητες είναι μόνο μία από τις πολλές πιθανότητες. Υπάρχουν επίσης εποχές και περιοχές της ταξικής κοινωνίας όπου η “ομοφυλοφιλία” υπήρξε ισχυρός λόγος στιγματισμού. Αλλά αυτό μπορεί γρήγορα ν' αλλάξει ανταποκρινόμενο στα συμφέροντα της κυρίαρχης ελίτ, όπως με τη δίκη του Όσκαρ Ουάιλντ.

Ας πάρουμε δυο τέτοια παραδείγματα όπου η σεξοιαλικότητα στοχοποιήθηκε για να ενισχύσει την ανισότητα. Το πρώτο, είναι το μεγάλο κύμα ανταρσιών που σάρωσε το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό το 1797. Πριν απ' αυτές τις ανταρσίες οι ομόφυλες σχέσεις ήταν ανεκτές στους κόλπους του ναυτικού. Περιστασιακά κάποιος άνδρας ραβδίζονταν γιατί ήταν “βρώμικος”, και πραγματικά πολύ σπάνια ένας άνδρας τιμωρούνταν για το βιασμό ενός άλλου άνδρα. Αλλά όταν οι ανταρσίες απειλούσαν να εξαπλωθούν στο στόλο της Μεσογείου, ο Ναύαρχος Σαιντ Βίνσεντ αμέσως καταδίκασε δυο άνδρες σε θάνατο για παραδειγματισμό με την κατηγορία της σοδομίας. Όταν οι υπόλοιποι ναύτες ξεσηκώθηκαν υποστηρίζοντας τους δύο κατάδικους, τέσσερις απ' αυτούς κρεμάστηκαν ως υποκινητές. Ο αντιναύαρχος Τόμπσον παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον απαγχονισμό των τεσσάρων ημέρα Κυριακή. Αλλά η ουσία ήταν ότι οι καταδίκες για σοδομισμό ήταν για προλάβουν την ανταρσία. Όπως το έθεσε και ο Οράτιος Νέλσον, ένας από τους δικαστές του στρατοδικείου: “Όχι Κυριακή, και Χριστούγεννα να 'ταν, εγώ θα τους κρέμαγα”.

Το δεύτερο, ήταν στη Γερμανία που μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι σοσιαλιστές και οι κομμουνιστές είχαν στενούς δεσμούς με το πολύ δυνατό κίνημα για την ισότητα των γκέι. Όταν οι Ναζί πήραν την εξουσία, έκλεισαν τους σοσιαλιστές, κομμουνιστές και γκέι άνδρες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Σε διαφορετικές περιόδους διαφορετικά είδη έμφυλης απροσδιοριστίας ή “ανωμαλίας” προσέλκυσαν την προσοχή. Η βιολογική ιντερσεξουαλικότητα υπήρξε κάποιες φορές το “πρόβλημα”. Σε μια εθνογραφία της ιατρικής περίθαλψης των ίντερσεξ παιδιών, ο Καρζάκης αφηγείται μια ιστορία ενός λεπτού απανθρωπιάς χειρουργών, γιατρών και ψυχολόγων που νόμισαν ότι έπρεπε να κάνουν αυτούς τους ανθρώπους να ανήκουν καθαρά στο ένα φύλο ή το άλλο.

Η αντίσταση συχνά ακολουθεί τις λάθος γραμμές της ίδιας της διαδικασίας της κατηγοριοποίησης. Ένας από τους συνηθέστερους τρόπους υπέρβασης των ορίων είναι η παράβαση των κανόνων των σεξουαλικών προτύπων και του σεμνού ντυσίματος. Μερικές φορές η αντίσταση έχει στόχο τις έμφυλες διακρίσεις. Οι ακτιβίστριες του γυναικείου απελευθερωτικού κινήματος καίγανε τα σουτιέν τους. Οι διαδηλώτριες των Πορειών Για να Επανακτήσουμε τις Νύχτες και των Περιπάτων των Τσουλιών είχαν επίσης σκοπό να σοκάρουν.

Το ίδιο συχνά όμως η έμφυλη αντίσταση είναι μια όψη της ταξικής πάλης. Η Λαίδη Γκοντίβα οδήγησε το άλογό της γυμνή στους δρόμους του Κόβεντρι διαμαρτυρόμενη για την υψηλή φορολογία. Εκφράζοντας την αντίθεσή τους στην εξουσία, νεαροί άνδρες τρέχουν γυμνοί και δείχνουν τον κώλο τους σε κατάμεστα γήπεδα ποδοσφαίρου. Κατά τη διάρκεια της Γυναικείας Εξέγερσης κατά της Βρετανίας στην Ανατολική Νιγηρία το 1929, οι γυναίκες διαμαρτύρονταν για την αδικία δείχνοντας τα μουνιά τους. Η έμφυλη αντίσταση μπορεί να είναι αριστερίζουσα, όπως των Pussy Riot, ή ακροδεξιά, όπως των Ισλαμοφοβικών Femen, ημίγυμνων ακτιβιστριών από την Ουκρανία.