Οι Ρίζες του Κινήματος για την Απελευθέρωση των Ομοφυλόφιλων στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης

Οι Ρίζες του Κινήματος για την Απελευθέρωση των Ομοφυλόφιλων στην  Ελλάδα της Μεταπολίτευσης

Η Εξέγερση του Stonewall και το Διεθνές Κίνημα για την Απελευθέρωση των Ομοφυλόφιλων.

     Οι ομοφυλόφιλοι/ες  μπήκαν ορμητικά στο κίνημα του Μάη του ‘68 ως πρωτοφανέρωτο κινηματικό υποκείμενο με την εξέγερση του Στόουνγουολ. Τη νύχτα της 27^ης προς 28^η Ιουνίου του 1969 στο μπαρ Στόουνγουολ στο κέντρο της Νέας Υόρκης πραγματοποιείται μια συνηθισμένη «επίθεση αρετής» της αστυνομίας με ελέγχους, εξευτελισμούς και συλλήψεις ομοφυλόφιλων στα κέντρα γνωριμίας και διασκέδασής τους, το μόνο ουσιαστικά δημόσιο χώρο ελευθερίας που διέθεταν. Δεν ήταν απλά μια έφοδος ρουτίνας αλλά μια καλοστημένη επιχείρηση: οι μπάτσοι έβγαζαν συνήθως και μια γερή προμήθεια για να αφήνουν σε λειτουργία τα μπαρ, ενώ οι ιδιοκτήτες τους είχαν μια καλή δικαιολογία για να ξεζουμίζουν το, χωρίς πολλές εναλλακτικές επιλογές, κοινό τους.

     Για πρώτη φορά αυτό το ενοχοποιημένο και περιθωριοποιημένο κοινό αποφάσισε αυθόρμητα και μαζικά ν’ αντιδράσει στην καλοστημένη επιχείρηση καταπίεσης κι εκμετάλλευσης. Πλήθος κόσμου απ’ όλη τη γύρω περιοχή συγκεντρώθηκε και πολιόρκησε τους μπάτσους μέσα στο μπαρ, αναγκάζοντάς τους να απελευθερώσουν τους συλληφθέντες. Κλήθηκε ειδικό σώμα της αστυνομίας για τον έλεγχο της περιοχής, αλλά για τρεις ολόκληρες μέρες η αναταραχή και η αντίσταση δεν έλεγαν να κοπάσουν.

     Οι άμεσες διεκδικήσεις του κινήματος ήταν να σταματήσει η παρενόχληση από την αστυνομία, η προστασία στον εργασιακό χώρο, η ανάκληση των νόμων περί σοδομισμού και η θέσπιση νομοθεσίας κατά των διακρίσεων. Η ιαχή “Gay Power” γεννιέται μέσα στη φωτιά της μάχης, αντιγράφοντας το “Black Power” από τους Μαύρους Πάνθηρες. Δεν είναι μια ευκαιριακή σύνδεση, αλλά αποτέλεσμα της έλξης που ασκούσε σε κάθε καταπιεσμένο το κομμάτι του ριζοσπαστικότερου κομματιού του αντιρατσιστικού κινήματος.

    Πολλοί ομοφυλόφιλοι/ες συνειδητοποιούσαν το πόσο αναγκαίο και ώριμο είναι πλέον να οργανωθούν. Το φθινόπωρο του 1969 συγκροτείται το Απελυθερωτικό Μέτωπο των Ομοφυλόφιλων (GLF), στη Νέα Υόρκη αρχικά και ύστερα στο Σαν Φρανσίσκο, το Λος Άντζελες και τις Δυτικές Ακτές των ΗΠΑ. Τον επόμενο χρόνο πραγματοποιείται η πορεία για την εξέγερση στο Στόουνγουολ και η επέτειος απλώνεται αρχικά σε άλλες αμερικάνικες πόλεις και στη συνέχεια σε πολλές άλλες χώρες, κυρίως του δυτικού κόσμου. Η 28^η Ιουνίου καθιερώνεται ως Ημέρα Ομοφυλόφιλης Περηφάνειας (Gay Pride Day).

     Το σύνθημα «ανώμαλη είναι η κοινωνία που με λέει ανώμαλο και όχι εγώ» σηματοδοτεί πλέον την αυτοοργάνωση των ομοφυλόφιλων σα μια οργανωμένη κοινότητα στο πλαίσιο ενός ευρύτερου κινήματος, που αναπτύσσονταν ιδιαίτερα στους κόλπους της φοιτητικής και εργατικής νεολαίας.

     Για το λόγο αυτό το GLF Νέας Υόρκης εκδίδει τη δική του εφημερίδα, το “Come Out!”. Στο πρώτο φύλο δημοσιεύεται το μανιφέστο του GLF Νέας Υόρκης: 

«Είμαστε μια ομοφυλόφιλη επαναστατική ομάδα ανδρών και γυναικών, που γεννήθηκε από την επίγνωση ότι η σεξουαλική απελευθέρωση για όλους δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί παρά με την κατάλυση των υφιστάμενων κοινωνικών θεσμών. Αρνούμαστε την προσπάθεια της κοινωνίας να μας επιβάλει σεξουαλικούς ρόλους και να μας καθορίζει τη φύση μας. Απορρίπτουμε αυτούς τους ρόλους και τους απλοϊκούς μύθους που τους συνοδεύουν. Εννοούμε να είμαστε αυτό που είμαστε. Ταυτόχρονα δημιουργούμε καινούριες μορφές κοινωνικών σχέσεων, που βασίζονται στην αδελφοσύνη, τη συνεργασία, την ανθώπινη αγάπη και τη χωρίς συμπλέγματα σεξουαλικότητα. Η αμαρτωλή Βαβυλώνα μάς ανάγκασε να αφιερώσουμε τον εαυτό μας σε ένα μόνο πράγμα: την επανάσταση».

Το Ελληνικό Ομοφυλοφιλικό Κίνημα και ο αγώνας για την εξάλειψη των έμφυλων σχέσεων εξουσίας.

      Τα μηνύματα της εξέγερσης του Μάη και του Στόουνγουολ είχαν  παγκόσμιο αντίκτυπο. Η ανατροπή της δικτατορίας έσπασε το γύψο κι ένα ορμητικό κύμα ταρακούνησε τα θεμέλια του μεταπολιτευτικού κράτους του «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια».

    Το 1976 στο κλίμα ευφορίας της πτώσης της χούντας, των πολύμηνων εργατικών αγώνων, του ριζοσπαστισμού των κινημάτων της νεολαίας που εμπνέονταν από το Μάη του ’68, ιδρύεται το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ). Αξιοποιώντας και τη μεγαλύτερη ευαισθησία και τη συμπαράσταση του κόσμου στα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις κάθε καταπιεσμένης μειονότητας, το ΑΚΟΕ μπορεί κατεβαίνει στο δρόμο με συνθήματα όπως: «Η ομοφυλοφιλία είναι ανθρώπινη δυνατότητα».

    Η ιδρυτική του διακήρυξη το φθινόπωρο του 1976 ξεκινούσε έτσι:

 «Στο Μεσαίωνα μάς καίγανε δίπλα σε μια μάγισσα στο όνομα της χριστιανικής ηθικής. Οι Ναζί μάς κολλούσαν ένα ροζ τρίγωνο στο πέτο και μας έστελναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Σταλινισμός, αναιρώντας τους φιλελεύθερους νόμους της Οκτωβριανής Επανάστασης, μας εκτόπιζε ή μας έκλεινε σε ψυχιατρεία.

ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ οι Έλληνες ομοφυλόφιλοι. Περάσαμε αιώνες καταπίεσης κρυμμένοι και κυνηγημένοι διότι η εκάστοτε ιδεολογία του κοινωνικού συστήματος μας θεωρούσε ‘διεστραμμένους’, ‘έκφυλους’, ‘κοινωνική πληγή’, κτλ. Σήμερα βγαίνουμε ενωμένοι στην επιφάνεια της κοινωνικής ζωής της χώρας μας για να συζητήσουμε μαζί, να καταλάβετε και να καταλάβουμε ότι ο κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να υπάρχει και να μεταχειρίζεται το σώμα του όπως αυτός νομίζει καλύτερα. Χωρίς την παρέμβαση της κοινωνίας που διαχωρίζει αυθαίρετα και δίνει στα άτομα την ανάλογη τοποθέτηση».

    Την άνοιξη του 1978 ξεκινάει η έκδοση του περιοδικού ΑΜΦΙ, που συνεχίζει όλη τη δεκαετία του 1980, με στόχο να βάλει την ατζέντα του κινήματος στην Ελλάδα, τις ιδέες και τις δράσεις ενάντια στη σεξιστική καταπίεση. Με τη συμπαράσταση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς εκείνης της περιόδου, οργανώνει δημόσια καμπάνια με συγκέντρωση υπογραφών, προκηρύξεις και εκδηλώσεις ενάντια στο νόμο για τα αφροδίσια νοσήματα, που προσπαθεί να προωθήσει η τότε κυβέρνηση ΝΔ του Καραμανλή*, και προέβλεπε τη σύλληψη των ομοφυλόφιλων που αναζητούσαν ερωτικό σύντροφο σε πάρκα και δρόμους, ετήσια φυλάκιση και εκτόπισή τους! 

     Το ΑΚΟΕ έθεσε το πρόβλημα στη σωστή του βάση, την πολιτική, και πάλεψε το φασιστικό νομοσχέδιο. Παράλληλα, με το ΑΜΦΙ ακούστηκε για πρώτη φορά σοβαρός ομοφυλόφιλος λόγος, που ενημέρωνε το ετεροφυλόφιλο κοινωνικό σώμα για την ύπαρξη, τη φύση και τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Παρά το γεγονός ότι δεν είχε τα χαρακτηριστικά ενός κόμματος με την αυστηρότητα και την πειθαρχία του, είχε χωριστεί σε ομάδες βάσει του εθελοντισμού και των δυνατοτήτων των ανωνύμων μελών του. Υπήρχαν: η Συντακτική Ομάδα του ΑΜΦΙ, η Πολιτική Ομάδα, που έκανε βασικά επαφές με τις νεολαίες των κομμάτων, η Ομάδα Εκδηλώσεων του ΑΚΟΕ, που διοργάνωνε συγκεντρώσεις σε κλειστούς χώρους, έβγαζε αφίσες, έγραφε συνθήματα κ.τ.λ., η ομάδα Αυτοανάλυσης, μια πολύ σημαντική ομάδα που βοηθούσε τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν τα προβλήματα τους και να αποενοχοποιηθούν, καθώς και διάφορες άλλες, αφού κάθε φορά που προέκυπτε κάποια ανάγκη για το Κίνημα, βρίσκονταν εθελοντές που την κάλυπταν αμέσως. 

      Το 1977 το ΑΚΟΕ συγκρούεται ανοιχτά με τις προκαταλήψεις που υπήρχαν ακόμη και στο εσωτερικό του ομοφυλόφιλου κινήματος, υποστηρίζοντας ανοιχτά τις κινητοποιήσεις των τραβεστί ενάντια στις αστυνομικές «επιχειρήσεις αρετή», που δεν ήτανε τίποτε άλλο από βαρβαρότητες των μπάτσων με ξυλοδαρμούς, προσαγωγές και συλλήψεις.

      Από το 1978 οργανώνει την παρουσία του στο χώρο του Πολυτεχνείου και συμμετέχει στις διαδηλώσεις για την επέτειο της εξέγερσης με στόχο να ανοίξει συγκροτημένα και πλατιά μέσα στο κίνημα το ζήτημα της κριτικής στην οικογένεια και της ελεύθερης έκφρασης της σεξουαλικής επιθυμίας του καθένα. Η προσπάθεια, τα πρώτα χρόνια, της τότε επίσημης ηγεσίας των φοιτητών, της ΕΦΕΕ, που τότε ελέγχονταν σχεδόν απόλυτα από τη συμμαχία ΠΑΣΠ και ΚΝΕ, να εκδιώξει με ύβρεις και τραμπουκισμούς το ΑΚΟΕ από τις εκδηλώσεις ευτυχώς απέτυχε. Η επαναστατική αριστερά μαζί με μέλη αντιεξουσιαστικών οργανώσεων ήταν οι ομάδες που στήριξαν την παρουσία και τη συμμετοχή του. 

     Το Νοέμβριο του 1980, το περιοδικό ΑΜΦΙ κερδίζει μια μεγάλη μάχη: Αθωώνεται πανηγυρικά από την κατηγορία περί ασέμνων, βάσει της οποίας η αστυνομία είχε προβεί σε κατάσχεση του τεύχους Β2 (καλοκαίρι 1979). Η υπόθεση διεθνοποιήθηκε προκαλώντας ένα πρωτοφανές κύμα αλληλεγγύης: Γκέι διαδηλώσεις έξω από πολλές ελληνικές πρεσβείες, διαμαρτυρίες εγχώριων και ξένων προσωπικοτήτων και κομμάτων, ένορκη κατάθεση τεσσάρων Γάλλων καθηγητών φιλοσοφίας και του ψυχαναλυτή Φελίξ Γκουαταρί, καθώς και πάνω από 2000 υπογραφές συμπαράστασης.

      Μεγάλης ιστορικής σημασίας για το Κίνημα υπήρξε το συνέδριο «Σεξουαλικότητες και Πολιτική» που διοργάνωσε το περιοδικό Αμφί το Νοέμβριο του 1982 στο Γαλλικό Ινστιτούτο με εισηγητές τους Γκουαταρί, Κεμπφ, Τσουκαλά, Βέλτσο, Αγραφιώτη κ.α.

      Σημαντική συμβολή στην προώθηση της ομοφυλόφιλης απελευθέρωσης είχε και το περιοδικό Κράξιμο, που εκδιδόταν από την τραβεστί Πάολα από το 1981 μέχρι το 1993. Στο εξώφυλλο του αυτοχαρακτηριζόταν σαν περιοδικό επαναστατικής ομοφυλόφιλης έκφρασης ενώ είχε ως υπέρτιτλο τη φράση «Οποιαδήποτε εργασία με σκοπό το κέρδος, είναι πορνεία». Η Πάολα, που πρωτοστάτησε στις πρώτες προσπάθειες για Pride στην Αθήνα, από το 1992 ως το 1995 στο λόφο του Στρέφη, έτρεχε ουσιαστικά την έκδοση του περιοδικού με δικά της έξοδα και «με δυό-τρείς φίλους όλους κι όλους» να βοηθάνε στη σύνταξη ύλης.

     Το 1983 μηνύθηκε από πρώην διοικητή της Ασφάλειας ως πορνογράφημα και ότι διαφθείρει τα ήθη και έθιμα. Η εκδότρια Πάολα καταδικάστηκε σε τετράμηνη φυλάκιση και μεγάλο χρηματικό πρόστιμο, η φυλάκισή της, όμως, τελικά αποτράπηκε χάρη στην άμεση κινητοποίηση ομοφυλοφιλικών οργανώσεων του εξωτερικού, καθώς και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η υπόθεση έφτασε μέχρι τη Διεθνή Αμνηστεία.

     Το Περιοδικό Λάβρυς/ Λεσβιακός Λόγος ήταν το πρώτο ανοιχτά λεσβιακό περιοδικό που κυκλοφόρησε το 1982, από μέλη της Αυτόνομης Ομάδας Ομοφυλόφιλων Γυναικών, που υπήρχε ήδη από το 1979. Η συντακτική ομάδα του περιοδικού στη 2η σελίδα εξηγεί:

Ποιές είμαστε
Είμαστε γυναίκες.
Είμαστε λεσβίες.
Είμαστε φεμινίστριες.
Είμαστε μέλη της Αυτόνομης Ομάδας Ομοφυλόφιλων Γυναικών.
Εϊμαστε οι γυναίκες που γέννησαν με πολύ αγάπη, πολύ ενθουσιασμό, πολλούς κόπους, και πολλή αγωνία, το πρώτο φύλλο του περιοδικού ΛΑΒΡΥΣ. Μερικές από την παλιά ομάδα έφυγαν, μερικές άλλες ήρθαν και μας έδωσαν καινούργιο αίμα. Φτιάχνοντας το πρώτο φύλλο μάθαμε πολλά, ζήσαμε μαζί έντονες στιγμές, μερικές γεμάτες ενθουσιασμό, μερικές γεμάτες απόγνωση, αλλά ποτέ δεν απογοητευτήκαμε, ποτέ δεν είπαμε "δεν μπορούμε άλλο". Μάθαμε πως κάθε τί το σημαντικό, το μπροστάρικο, βγαίνει με άπειρες δυσκολίες, προσωπικές ή ενδοομαδικές, υλικές ή ψυχικές. Κι είμαστε αποφασισμένες οι δυσκολίες αυτές να ξεπεραστούν γιατί η ΛΑΒΡΥΣ πρέπει να συνεχιστεί.

     Η πολιτικοποίηση της σεξουαλικότητας είναι αυτή που ουσιαστικά οδήγησε στη μετατόπιση της έννοιας στον πληθυντικό (σεξουαλικότητες), και ανέδειξε την προβληματική της «φυσικής ετεροφυλοφιλίας», συμβάλλοντας τα μέγιστα στο διεθνές διεπιστημονικό έργο της κριτικής και αποδόμησης των έμφυλων σχέσεων εξουσίας, στις αναλύσεις των ριζοσπαστριών φεμινιστριών και των queer ομάδων ανά τον κόσμο.

                                                                         Πηγές:

ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ, ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

(ΚΩΣΤΑΣ ΤΟΡΠΟΥΖΙΔΗΣ, ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ)

Λουκάς Θεοδωρακόπουλος: η συνέντευξη της ζωής του (lifo)

Κράξιμο (περιοδικό)

Λάβρυς/Λεσβιακός Λόγος (περιοδικό)

Τον Καιρό της «Αμφι»-σβήτησης του Θοδωρή Αντωνόπουλου

Εργαστήριο Σπουδών Φύλου και Ισότητας, ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Μια συντομότατη ιστορία του ελληνικού λεσβιακού, γκέι, αμφί, τρανς κινήματος και των διεκδικήσεών του,  Κόκκινο Συνεντεύξεις της Πάολα, forthnet.gr

*Πρόκειται για το «Περί της εξ αφροδισίων νοσημάτων προστασίας και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων» νομοσχέδιο που άφησε πίσω της η Χούντα των Συνταγματαρχών .